BARTJE KOMT SPELEN

We gaan de zomer tegemoet en kunnen eindelijk weer kunst opsnuiven. We hebben een Minister van Volksgezondheid die laatst zei dat we in coronatijd best wel “een dagje” zonder cultuur konden en maar een dvd moesten opzetten. Maandenlang hield hij de musea en bibliotheken dicht. Ik troostte me met online-rondleidingen, online-lezingen en kunst van buurtkunstenaars in de raametalage van de AH op de Stadionweg, in de Kijkkunstgalerie. Kunst is geestelijke voeding, zeg ik in weerwil van de minister. Na al die corona-ellende heb ik gewoon kunsthonger.

Eén van de eerste beelden van ArtZuid21 is deze week geplaatst op de Van Tuylweg

Over anderhalve maand kunnen we langs de groene lanen van Amsterdam-Zuid weer genieten van beelden van Art Zuid, de tweejaarlijkse Amsterdam Sculptuur Biënnale in de openlucht. Eén van die beelden kwam gisteren al vroegtijdig in de Stadionbuurt aan: het is Bartje, de eigenzinnige – beetje ondeugende – Drentse boerenarbeidersjongen op klompen, die zelfs in de crisisjaren ’30 nog geen zin had om te bidden voor bruine bonen.
In 1972 was er een tv-serie naar het jeugdboek ‘Bartje’ van Anne de Vries, een onderwijzer van beroep. Bartje is dus een romanfiguur, een imaginaire stripheld. Het boek werd in vele talen vertaald.

Drentse Bartje, tijdelijk in Amsterdam @Olympisch Stadion

Een still uit de t.v.-serie van het bruine bonen- etende gezin doet me aan de Aardappeleters van Van Gogh denken. De kleuren, de armoede. De Drentse boerentaal: “Ik bid nie veur brunne boon’n”. Onderaan dit blog plaats ik een link naar de tv-serie.

Stilstaand filmshot uit tv-serie Bartje

Art Zuid haalt met curator Ralph Keuning, die in het dagelijks leven directeur van museum De Fundatie in Zwolle is en van Kasteel Het Nijenhuis bij Wijhe, de provincie naar de hoofdstad.
Ook de stenen figuren van de Overijsselse beeldhouwer uit Steenwijk, Hildo Krop, blijven inspiratiebron voor de Amsterdamse Sculptuur Biënnale, waar dit jaar vijftig (inter)nationale kunstenaars aan meewerken. Krop was de belangrijkste stadsbeeldhouwer van Amsterdam toen de stad zich vanaf 1917 zuidwaarts uitbreidde (Plan Zuid). Krops brugbeelden zijn alom bekend. Vaak waren het kinderen, dieren, mythologische droomfiguren.
Laat de kunstenaars maar dromen, stelt Art Zuid. Het thema wordt tijdens deze 7e editie: Imagine.
Ook Bartje was als romanfiguur een dromerige jongen.

Bartje is een uit de kluiten gewassen Bart hier in Amsterdam, maar liefst 6,5 meter hoog, gemaakt van wit piepschuim, met een coating erover in groenig-uitgeslagen betonkleur, waardoor hij bijna opgaat in het lentegroene gras van de Van Tuyl van Serooskerkenweg. Tussen huizen uit de crisisjaren 30.

Met zijn handen in zijn zakken kijkt hij richting het Olympisch Stadion, maar ook richting het zwartbronzen kunstwerk dat er sinds 2018 staat – een leeg appartement zonder mensen erin, vol meubels en keukenapparatuur – appartement “11 Rue Simon-Crubellier” van de Britse kunstenaar Matthew Darbyshire, een kunstwerk dat in praktijk meer een speelplaats voor kinderen is geworden.

zwartbronzen appartement “11 rue Simon-Crubellier” schuin voor Bartje

Zowel grote Bart als het zwarte appartement heten postmoderne kunst te zijn. Geen elitaire High Art voor het museum, eerder toegankelijke street-art, for the fun. Het is precies het thema waar Art Zuid dit jaar mee speelt: is iets kunst of commercieel amusement, of kan het ook allebei tegelijk zijn?
Speelgoed, fantasie, toeristische trekpleister, marketingtool, én multi- vermenigvuldigbaar, niks geen unieke originaliteit meer, Bartjes vind je in diverse maten, op diverse plekken in het land, in diverse materialen uitgevoerd.

KUNST ALS AMUSEMENT

In Beilen, Drenthe, fleurt normaal gesproken de grote piepschuimen Bart een amusementscentrum op, waarin een bowlingbaan, casino en diverse eettenten uit de fastfoodwereld huizen. De gemeente Assen had er, aldus de Drentse pers, geen kunstbudget voor over. Maar Beilen wel.

Kolossale Bartje werd in 2019 door een kunststoffenfabriek als marketingtool gezien om Drenthe op de kaart te zetten. Het moest maar ‘es afgelopen zijn met de bescheidenheid van het Noorden t.o.v. het Westen. Hup, promoten die handel, hoe groter hoe beter.
Opvallend is, dat op de sokkel groots de naam van de firma vermeld wordt die het piepschuim leverde, en (nog) niet de ontwerper, de Slowaakse kunstenaar Jozef Bohdan. Het is nog een maandje wachten op een bordje van Art Zuid.
Het ontwerp is overigens geïnspireerd op het kleine originele kalkstenen beeldje van Bartje uit 1954 van beeldhouwster Suze Boschma-Berkhout, (1922-1997) dat in Assen staat.

Het kleine origineel uit 1954 is van kalksteen en ligt in het Drents archief. Een bronzen exemplaar van dezelfde beeldhouwster uit 1982 staat bij het Drents Museum in Assen.

ORIGINEEL VERSUS KOPIE

Zoals piepschuimen Bart een opgeblazen kopie is van het origineel, zo staat het zwarte meubelkunstwerk vol met kopieën van originele designspullen: de bank van Jan de Bouvrie, de boekenkast van Memphis, de chaise longue van Le Corbusier. Op de salontafel een groteske penisvaas, een kopie van een ontwerp van Jaan Mobach. Op het bureau: een kopie van een sculptuur van Hans Arp.
Gekopieerde kunstwerken in een kunstwerk dus.

Een fantàstische keus van Art Zuid is het om Bartje ernaast te zetten: het versterkt de intentie van het zwartbronzen appartement van Darbyshire.
Een andere parallel is dat Bartje uit een roman is gestapt, en ook Darbyshire zich heeft laten inspireren door een roman, waaraan hij de naam 11 Rue Simon-Crubellier heeft ontleend. Een imaginair persoon, een imaginair adres.

Darbyshire zal er verguld mee zijn, met de tijdelijke logeerpartij van Bartje. Ook hij  werkt  graag met eigentijdse materialen, hij heeft een metershoog Hercules-beeld op zijn naam staan van polystyreen, de kunststof voor wegwerpbekertjes. Het zwart gepatineerde brons voor de meubels was, wat hem betreft, dan ook echt een concessie naar Stadsdeel Zuid, in wiens opdracht hij het meubelkunstwerk maakte in 2018.

BRUINE BONENPARTY

Laat Stadsdeel Zuid er maar een bruine bonenparty organiseren deze zomer, op het gras naast de tafels en het aanrecht in het zwarte appartement. Bijvoorbeeld op de eerste zaterdag van september, de dag waarop elk jaar in Assen Bartjes 12e verjaardag wordt gevierd.
Met bruine bonen kun je heerlijke salades met kaas maken, Bartje. Daar wil iedereen vast wel voor bidden. Al is het maar in onze fantasie.

• Art Zuid begint op 1 juli en loopt tot 17 oktober 2021

• De link naar de eerste aflevering van de tv-serie uit 1972, met daarin de beroemde scene (vanaf 26.40 minuten) waarin Bartje niet wil bidden voor bruine bonen: https://youtu.be/Q6QtH8RuvcM

• Zie mijn blog over het zwarte meubelkunstwerk: https://marionalgra.wordpress.com/2018/10/27/een-kunstwerk-een-gebruiksaanwijzing/
• Zie mijn blog over de Overijsselse Hildo Krop: HILDO KROP in de buurt | FACE to FACE Olympisch Kwartier (wordpress.com)