HILDO KROP in de buurt

Nors kijkende zeerobben op de vier brughoofden van de Zeilbrug over de “rivier” de Schinkel loeren je van alle kanten aan; met een beetje dreigende, strakke blik. Het zijn niet bepaald de gezellige “Gompie“-zeehonden uit de tv-serie uit mijn jeugd. Het is wel Hildo Krop (1884-1970) ten voeten uit, de beeldhouwer uit Steenwijk, begonnen als banketbakker, die in 1956 tot “Stadsbeeldhouwer van Amsterdam” werd uitgeroepen en begin twintigste eeuw de hele stad heeft mogen opleuken met zijn steensculpturen. 

• 

• 

Hildo Krop aan het steenhouwen voor zijn beeld van Berlage (still uit een documentaire)

Omdat het 20 augustus 2020 vijftig jaar geleden was dat hij stierf (in het harnas, op 86-jarige leeftijd in zijn Amsterdamse atelier), was 2020 uitgeroepen tot Hildo Kropjaar. Het zal u niet ontgaan zijn. Tot 20 september zijn er bijvoorbeeld zaterdags en zondags om 13 uur Hildo Krop-tours te boeken, via #ArtZuid.

De kunstrondwandelingen van Art Zuid gaan door het oostelijke deel van Amsterdam Zuid, rond het Muzenplein, aan de rand van de Rivierenbuurt. Bij het beginpunt van de Stadionweg.
Maar laten we vooral niet het westelijk deel van Zuid, de Stadionbuurt en Schinkelbuurt, vergeten waar Krop net zo bepalend voor het straatbeeld is.

Meisje met eekhoorns, Muzenplein, Krop-fietsexcursie met Museum Het Schip, 17 april 2017

Zelf vind ik het meisje met de eekhoorns op het Muzenplein wel leuk en zijn Zwevende Muze-sculptuur op de Parnassusbrug zelfs fantastisch. Vaker al liet ik zien hoe beelden van Krop de Stadionbuurt verfraaien.  Bijvoorbeeld in een blog over Spinoza: Allochtoon in Zuid. Of in een blog over Atlas en zijn wereldbol, waarbij ik Krop’s ronde stenen Windroos met hartjes op de Stadionbrug, per ongeluk/expres aanzag voor een wereldbol: A’dam: een wereldbol

Het museum Hildo Krop in Steenwijk, Krops geboorteplaats, geeft online een prachtig overzicht van zijn werk. De museumwebsite heeft een mooie interactieve plattegrond van Amsterdam, waarop je kunt zien waar in de stad – en specifiek wáar in heel Zuid – werk van Krop is te zien. https://www.timswings.nl/hildokrop/krop-locaties-in-amsterdam/

11 verschillende reliefs van Krop in de muur van de school op Hygieaplein 40

ACHT LOCATIES IN STADIONBUURT

Onderaan dit blog zal ik 8 links van het museum geven naar 8 plekken in de Stadionbuurt met sculpturen van Krop. Zulke detailfoto’s kan ik zelf gewoon niet evenaren. Op elke locatie bovendien gaat het om meerdere werken, soms wel 4 tegelijk of, zoals op het Hygieaplein om 12 plateaus met elk 11 reliëfs van terracotta: van o.a. een kikker, aap en clown tot een vos en een springend paard.

Nou heb ik toch 20 jaar op dat plein gewoond, maar nooit had ik er bij stilgestaan! Heeft u dat nou ook wel eens, dat je zomaar aan de dingen voorbijloopt? Terwijl je ze ongetwijfeld zou missen, als ze er niet meer zijn?

Gebakken reliëf met o.a. een steenbok, vos, springend paard, een rund, clown, kikker en lopende man

De 8 locaties in de Stadionbuurt zijn:

Stadionbrug

1. De Stadionbrug, 1936, die nu Aldo van Eyckbrug heet, met man-en-vrouw sculpturen op hoge pilaren en aan de voet van de brug aan beide zijden een windroos.
2. De Parnassusbrug, 1942, met de Zwevende Muze maar ook met een brugsculptuur die een ode brengt aan Berlage en medekunstenaars Roland Holst en Mendes Da Costa.
3. Elf terracotta reliëfs (1924) op Hygieaplein 40, in het schoolgebouw, 12 x herhaald.
4. Het standbeeld van Spinoza bij het Spinozalyceum aan de Stadionkade, 1956

• 

  Moeder geeft dochter een roos

• 

  Spinoza

5. De Amsterdams Lyceumbrug, 1926, achter het Olympiaplein, met sculpturen van vaders, moeders, dochters en zoons. Een moeder geeft haar dochter een🌹.
6. Trapdecoraties met o.a. mythologische faunen in een privévilla, links van de Lyceumbrug, op het Valeriusterras, 1924.
7. Faunen in het trapinterieur van een luxe appartementencomplex Westhove, 1921, rechts van de Amsterdams Lyceumbrug. aan de Jan van Goyenkade.

Faun-sculptuur van Hildo Krop in het trapportaal van het  luxueuze appartementencomplex Westhove, gebouwd  in Amsterdamse Schoolstijl. Foto: Wendingen

8. En de Zeilbrug, 1926, Schinkelbuurt, grenzend aan de Stadionbuurt, op loopafstand van mijn huis.

HARPONIER EN WALVIS

Neem nu die Zeilbrug, waar ik jarenlang voor boodschappen overheen heb gefietst naar Dirk van de Broek, toen ik nog geen oogoperatie had ondergaan. Tegenwoordig ga ik lopend door het leven. Het aardige van de website van Museum Hildo Krop is dat het je laat kijken. En lopend zie je veel meer details dan op de fiets.

De Zeilbrug (gemoderniseerd en niet meer origineel in Amsterdamse Schoolstijl) zit bomvol details die te maken hebben met scheepvaart en visserij. Met opbollende zeilen van een zeilschip, een visser die een boot voortroeit en brugleuningen die gesteenhouwd zijn als golven in de branding.

• 

  Zeilschip met opbollende zeilen

• 

  Vrouw met ster in de golven

Vlak boven de waterspiegel in de kademuren bovendien laten drie driehoekige steenreliëfs vissen zien, een naakte mevrouw in de golven en een harpoenier met walvissen. Nooit in al die jaren heb ik die steenreliefs op waterhoogte opgemerkt!

Harponier met walvissen, in de kademuur van de Zeilbrug

STEIGEREND PAARD IN STADIONBUURT

Het bekendste werk van Krop wordt wel eens zijn steigerend paard genoemd, hoog op een pilaar van 10 m, op het Muzenplein. Een klein meisje staat tussen de benen van het paard. “De onbevangenheid der mensen tegenover het leven” heet het beeld uit 1929 (foto rechts)

• 

• 

Paarden in de Stadionbuurt van Rädecker i.v.m. het paard van Hildo Krop op het Muzenplein (foto’s Wikipedia)

Meteen valt me dan de parallel op met de twee paardensculpturen met polospeler en ruiter uit 1930, op hoge pilaren in de Stadionbuurt, van de Amsterdamse beeldhouwer Antoon Rädecker (1887- 1960) , waarmee de lange allee naar het Olympisch Stadion theatraal opent op het Van Tuyll van Serooskerkenplein.

Krop was bevriend met diens broer, de beeldhouwer John Rädecker (1885-1956, bekend van het Dammonument) die hem steenhouwen leerde en werkte samen met de drie Amsterdamse Rädecker-broers: drie zonen van een steenhouwer. De wederzijdse invloed op – en van – de grote Stadsbeeldhouwer van Amsterdam, klinken m.i. door op het Van Tuyllplein.

Maar een echt Krop-paard blijken we dus eigenlijk op het Hygieaplein te hebben, zij het dan een mini-paardje, in een versleten laagreliëf.

Eén van de elf slecht onderhouden laagreliefs van Hildo Krop op het Hygieaplein: een springend paard

KROP IN STEENWIJK

Hoewel ik al eerder in 2017 een fietsexcursie met gids van Museum Het Schip maakte langs werken van Krop in Zuid, had ik mij van ‘ t zomer ook aangemeld voor een wandelexcursie met Art Zuid, voor zo’n Kroptour. Ware het niet dat toen plotseling mijn oude moeder overleed (notabene al boodschappen doende in zo’n Dirk van de Broeksupermarkt, waar ik het hierboven – op weg naar de Zeilbrug – net over had…zij stierf, zo kunnen we zeggen “in het harnas”. Eigenlijk net als de oude Krop in zijn atelier), waardoor ik mijn reeds geboekte excursie stilletjes voorbij heb laten gaan. Ook zult u mij voorlopig niet meer in een Dirk van de Broekfiliaal tegenkomen 😦

🌹Rozenkopjes van mijn moeder in Steenwijk

Het museum van Hildo Krop in Steenwijk, in een schitterend Jugendstilpand, met een expositie (tot 30 november) over faunen in het werk van Krop, wil ik wél alsnog bezoeken.

En dan meteen ook het Stadslogement De Smederij van Steenwijk: een klein hotel in een oude smederij, waar ze binnenkort een High Tea serveren in de “Royal Albert“- porseleinen rozenkopjes 🌹van mijn overleden moeder. Er wordt ook koffie en thee van het merk Mocca d’Or geserveerd én verkocht, uit een Zwolse koffiebranderij die van mijn opa Algra afstamt. (Zie een oud blog over die Algra’s koffie: Bruin goud in Amsterdam )

Hoe die rozenkopjes uit de erfenis van mijn moeder en die koffie van mijn opa in één Overijssels logement toevallig samenkomen zou een prachtig apart verhaal kunnen opleveren. Maar eerst ga ik naar Steenwijk.

_______

Museumfoto’s van Kropbeelden in de Stadionbuurt:
1.Stadionbrug: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-100-brug-nr-413-stadionbrug-amsterdam/
2. Parnassusbrug: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-114-brug-nr-415-parnassusbrug-amsterdam/
3. Hygieaplein: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-49-voorbereidende-montessorischool/
4. Spinoza: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/algemeen-monument/mo-50-standbeeld-spinoza/
5. A”dams Lyceumbrug: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-69-brug-nr-410-lyceumbrug-amsterdam/
6. Valeriusterras: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-48-trappijler-amsterdam/
7. Westhove: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-28-flatgebouw-westhove-amsterdam/
8. Zeilbrug: https://www.timswings.nl/hildokrop/werken-in-nederland/beelden/b-62-brug-nr-348/

Niet onvermeld wil ik nog laten de Amsterdamse School-website van Wendingen met faunsculpturen van Krop in het interieur van wooncomplex Westhove aan de Jan van Goyenkade: https://amsterdamse-school.nl/objecten/gebouwen/westhove,-amsterdam/

Tickets voor de Hildo Kroptours: https://www.artzuid.nl/product/hildo-krop-tour/

Onsterfelijke appels

FACE to FACE Olympisch Kwartier

 
Oneindig leven. Wie wil dat nou?? Hoeveel moeite we als mens ook hebben met de dood, wie wil nou eigenlijk on-sterfelijk zijn?

Bovenstaande video schoot ik in augustus 2016 bij de begraafplaats achter de Stadionkade. De klokken luiden de doden de eeuwigheid binnen. Luister hierboven maar, hoe mooi.

Niet ver van die begraafplaats vandaan, woon ik achter de Laan der Hesperiden, waar volgens de Griekse mythe in een Tuin de Gouden Appels van Onsterfelijkheid groeiden. Appels, waar sterfelijke menswezens (als Hercules) op aasten. Een stel nimfen, de Hesperiden, moesten dat voorkomen en bewaakten die appels, die je onsterfelijk konden maken.

Tuin der Hesperiden, 1873, Edward Burne-Jones

de reus Atlas die de aarde draagt

Voordat ik hier kwam wonen, had ik nog niet van de dames gehoord: van die Hesperiden, dochters van de half-goddelijke reus Atlas (wiens broer Prometheus als reus voor het Olympisch Stadion staat)

Aan het eind…

View original post 1.014 woorden meer

Vlucht uit Turkije

#vluchtelingenproblematiek #oorlog #Turkije #Griekenland #Italië # Aeneas vlucht uit Troje

Geheel onopvallend, in de schaduw van een dikke boom, flankeert een bronzen sculptuur de ingang van het Hiltonhotel, op de Apollolaan in Amsterdam-Zuid, en dat beeld heeft met Italië te maken, met Griekenland en ook met Turkije. Het is een verhaal over vluchtelingen en oorlog.

(c)Gettyimages: vluchtelingen uit Turkije

Zo kom ik dan, laat in de nacht, weer bij mijn tochtgenoten..

Tot mijn verbazing merk ik dat een grote menigte van nieuwe vluchtelingen daar is toegestroomd, van mannen

én vrouwen, triest maar krachtig volk, vereend in ballingschap,

en overal vandaan, beladen met bezit én wilskracht

om mij te volgen over zee naar welk land ik maar wil.

Uit: Het verhaal van Aeneas, Vergilius, vertaling 2008: M. d’Hane-Scheltema

Enea, sculptuur uit 1999  van de Florentijn  Sandro Chia (1946)

Het is de prins uit Troje, de mythische Aeneas, waarmee ik zomaar oog in oog sta bij het Hilton, leider van een schare vluchtelingen, die – na de oorlog met Griekenland – het middellandse zeegebied introk.

Correcter was geweest als ik dit blog had genoemd: Troje ontvlucht. Dat Troje, dat als stadsstaat lag aan de kust van het huidige Turkije, waar de oude Grieken een veldslag van jewelste leverden met de Trojanen.

Een echte classicus zal mij niet in dank afnemen als ik de Trojanen als volk verwar met de huidige Turken, maar gezien de locatie aan de Turkse kust doe ik het toch. De vluchtelingenproblematiek is van alle eeuwen. We hebben hier laatst een kamerdebat over het opnemen van 500 vluchtelingkinderen gehad.

(c)Shutterstock.com: vluchtelingen Middelandsezeegebied

Aeneas wordt bij het Hilton afgebeeld met zijn vader Anchises op zijn rug en zijn zoontje Ascanius aan zijn hand, op het moment dat ze Troje moeten verlaten, waarbij de vrouw van Aeneas omkomt.

“Tussen veel Trojanen vluchten wij.
Ik draag mijn vader op mijn schouders. “
(-)
Met mijn linkerhand houd ik mijn vader vast, met mijn rechterhand Ascanius.
De kleine jongen kan met zijn voeten het tempo nauwelijks bijhouden.
(-)
Wij vluchten allen verschrikt naar verschillende kanten.”.

Uit: Aeneas, rond 20 voor Chr., gedicht van Vergilius, in 10.000 verzen

Een oude vader op de rug van zijn zoon, het kleinkind ernaast. Het reisverhaal over deze zwerftocht in ballingschap is van Vergilius (Italiaanse dichter, 70 voor Christus – 19 voor Chr), een tocht via Libië (Carthago) en Sicilië naar Rome. Het is een soort (Romeins-Italiaans) vervolg op de Ilias en Odysee van de Griekse schrijver Homerus. En alle drie epossen zijn geschreven rondom de oorlog om Troje,

De zwerftocht van de migrant Aeneas van Troje via Libië, Sicilië naar Italië

TROJAN HORSE EN ITALIE

Nu zal ik u niet vermoeien met de ins en outs van de Trojaanse oorlog, maar feit is dat Troje in ons collectieve bewustzijn aanwezig is als een verhaal over list (het houten Paard van Troje waarin de Grieken zich verstopten) en over overwinning: de Grieken versloegen de Trojanen. En sommige Trojanen vluchtten weg, zoals de familie van Aeneas.

Troje is een naam die u ook kent als een virus, Trojan horse!, die zich stiekem inmengt in uw computer en de boel overneemt. Net als de Grieken deden😃

Tegelijkertijd zien de Italianen Aeneas als de mythische stichter van Rome en Italië, na zijn omzwervingen op zee. Het is een lang mythologisch verhaal, van Aeneas als zoon van de Griekse godin Aphrodite en de Trojaan Anchises, via het dramatische verhaal over zijn liefdesgeschiedenis met Dido in Libië, Carthago, tot aan Rome.

Maar Aeneas zie ik vooral hier als de migrant, zwervend rond de Middellandse Zee.

MIGRANT

Op de één of andere wijze moet dat migrantenverhaal van Aeneas de Italiaanse hoteldirecteur Roberto Payer (1950) van het Hilton Hotel hebben aangesproken, toen het beeld van de Florentijnse kunstenaar Sandro Chia (1946) door het Hilton aangekocht werd in 2011 van #ArtZuid, de internationale sculptuur-biennale in Amsterdam.

Payer, die zelf als migrant uit Italië kwam in 1969 en hier als kelner in het Hilton begon. Payer, die dit jaar voor zijn diverse werkzaamheden een koninklijke onderscheiding ontving.

Het beeld voor het Hiltonhotel drukt ontegenzeglijk zijn liefde voor Italië uit. Zoals ook het beeld De Denker van August Rodin dat doet, tegenover Aeneas, een paar meter verderop, aan de andere zijde van de hotelingang. Eveneens aangekocht door het Hilton, van Art Zuid.

Het Rodin-beeld  (bekend als De Denker) beeldt in werkelijkheid de grote Italiaanse dichter Dante Alighieri uit. Ik schreef hierover eerder het blog: De Denkers van Zuid.

Zo staan er twee Italiaanse ‘landmarks‘ voor het Hiltonhotel, geleid door een Italiaanse migrant. De één verwijst naar Dante. De ander naar Vergilius. En die twee dichters kun je niet los van elkaar zien.

DANTE

De Italiaanse manager weet als geen ander dat het reisverhaal van Vergilius over Aeneas, (waarin Aeneas ook zijn vader Anchises zal gaan bezoeken in het dodenrijk) een directe inspiratiebron is geweest voor het Italiaanse reisverhaal van Dante, De Goddelijke Komedie, 13 eeuwen later.

De mythologie is voor Dante altijd, altijd, samen met de bijbel, een basis geweest voor zijn visionaire tocht door de onderwereld, het dodenrijk, het hiernamaals.

Dante zelf was een vluchteling, een banneling. Hij mocht om politieke redenen grote delen van Italië niet meer in, dus de zwerftocht van Aeneas inspireerde hem. Hij geeft de dichter Vergilius een grote rol als gids in zijn Goddelijke Komedie. En zelfs de vader van Aeneas, dood als hij is, duikt op in Dantes hiernamaals.

KUNST EN MUZIEK EN LITERATUUR

Anchises op de nek van zijn zoon zien we op veel kunstwerken terug, allereerst op sommige Griekse vazen. Een vaas in het Louvre geeft het duidelijkste beeld. Een vaas uit 520-510 voor Christus.

Maar ook het Museum voor Oudheden in Leiden heeft er één, uit: 510-500 v. Chr. Ook hier: Anchises op de rug van zijn zoon, vluchtend uit Troje, met de kleine Ascanius aan hun zij.

De vrouw ernaast is Aeneas’ vrouw Creuse, die tijdens hun vlucht omkomt. Zij wordt wel vaker afgebeeld:

Pompeo Batoni, Aeneas vluchtend uit Troje, 1753.

Aeneas, Anchises en Ascanius, 1619 – Lorenzo Bernini, Galleria Borghese, Rome

Ook de Italiaanse beeldhouwer Bernini (1598–1680) van wie op dit moment in het Rijksmuseum een mooie tentoonstelling schijnt te zijn (ik moet er nog heen) heeft het drietal uitgebeeld. Ongetwijfeld is deze sculptuur voorbeeld geweest voor het beeld van Chia (1946) bij het Hilton. Voorafgaand aan ArtZuid stond Chias beeld eerst in Rome.

Aeneas and Anchises” by Sandro Chia, 2005 Palazzo Valentini, Via IV Novembre Rome, September 2010

De vluchtreis van Aeneas, waarbij hij ook op de kust van Libië aanspoelde, is als opera “verbeeld” door de Engelse componist Purcell (1659-1695). Aeneas, op doorreis, begon een liefdesaffaire met Dido, koningin van Carthago. Maar zich verbinden met haar kon hij niet, hij was slechts een passant. Wanhopig pleegt zij daarna zelfmoord.

muziekvideo online: (emaillezers: klik op de titel van dit blog): 

Ook Dido komt voor in De Goddelijke Komedie van Dante.

Zo kan via de kunst, een vluchtverhaal van lang, lang geleden ineens dichtbij komen in de straten van de stad. Zo kan de vluchtelingenproblematiek van dit moment zomaar zichtbaar worden in de straten van Zuid.
Als het je opvalt.

IK NOEM DE NAMEN

“Geen naam mag ooit nog worden weggevaagd”, zei burgemeester Halsema bij de Nationale Holocaust Herdenking in Amsterdam, januari 2020. Ik zou de namen van mijn 1100 vermoorde Joodse buurtbewoners uit de Stadionbuurt willen noemen, weggehaald uit hun huizen, bij mij om de hoek en uit mijn eigen straat. Ze lijken een vergeten groep tussen de grotere aantallen vermoorde Joden uit de Beethoven-en Rivierenbuurt in Zuid. Ik doe al bijna een jaar onderzoek naar hen.

Elias Spitz uit de Herculesstraat, met zijn grijze sik, op het perron van Westerbork, 1944. Hij loop pontificaal door het beeld, in het videofragment hieronder.

Om te beginnen zou ik de oude Elias Spitz willen noemen, diamantbewerker uit de Herculesstraat. Ik zie hem tot mijn verbijstering met zijn grijze puntbaardje zomaar lopen, in een film over Westerbork, op het perron, zoekend met zijn bagage.

Ineens komt mijn onderzoek naar de joodse geschiedenis van de Stadionbuurt wel heel erg dichtbij. Ik schrik ervan, van die Joodse buurtgenoot die voor mijn ogen tot leven komt in de eerste 20 seconden van bijgaand filmfragment. Maar ben raar genoeg ook verheugd hem te zien. Video online (klik op blogtitel):

De 70-jarige Spitz gaat nog meer voor me leven, als ik in september 2019 in het Joods Historisch Museum de tentoonstelling “Amsterdam Diamantstad” bezoek en  plotsklaps oog in oog sta met zijn diamantbewerkerstas, in een vitrine met diamantkloversgereedschap, wow, wat een vondst, vind ik dat, als Stadionbuurtbewoner. 

Diamantkloversgereedschap van Elias Spitz in de vitrine van de tentoonstelling Amsterdam Diamantstad, JHM

Zijn 27 jarige neef Alfred Spitz woonde in de Jasonstraat met zijn moeder Frederika en zus Mathilda. De vrouwen worden in Sobibor vermoord. Maar Alfred wordt als ingenieur eerst tewerkgesteld in het Brabantse kamp Vught, in het Polizeiliches Durchgangslager Herzogenbusch, waar de firma Philips een speciale werkafdeling B 677 had voor o.a. radiobuizen voor de oorlogsindustrie. Het zgn, Philipskommando.

Uit het dagboek van een kampgenoot van Alfred kom ik te weten dat Alfred tot een warme vriendschap en zelfs grapjes in staat was in het kamp. Soms maakten ze een zooitje van het gedisicplineerde ochtendappèl. 

“Een machteloze Ober-en Hauptscharführer stonden voor ons, maar we praatten en grinnikten en hadden de handen in de jaszakken. Één grote troep onopgevoede kwajongens. “Der Appell stimmt etwa, Herr Kommandant”, merkte Spitz op.” (“Dagboek geschreven in Vught”, David Koker)

Begin maart 2020 bezocht ik Kamp Vught,

kamp Vught

De dood van de twee vrienden – tijdens een ziekentransport naar Dachau in februari 1945 –  wordt, toevalligerwijs door een andere Stadionbuurtgenoot,  gruwelijk gedetailleerd beschreven in Vrij Nederland, 1 mei 1965, door ooggetuige/schrijver Ed Hoornik uit de toenmalige Stadionstraat, de huidige Hestiastraat. In de volgestampte trein waren ze doodgevroren. Hoornik overleeft Dachau.

Fred Stranders, 87 jaar, in Amstelveen nov 2019, bij de boekenkast, die op de Van Tuyl van Serooskerkenweg was “ondergedoken”

Ik noem ook accountant David Romijn van de Stadionweg, die zijn mooi ontworpen boekenkast (waar hij als ex-diamantwerker – via zelfstudie –  zó trots op was) vlak voor deportatie onderbracht bij niet-joodse vrienden  op de Van Tuyl van Serooskerkenweg. De kast werd na de oorlog slechts met grote, gróte moeite teruggegeven aan de wettelijke erfgenamen, vertelt zijn neef Fred Stranders (87) mij in 2019. “Dat noemen wij joden nou “Bewariërs“, zegt hij.  

Duitse vluchtelingen, Helene en Siegmund Klein met hun zoon Walter, op de Van Tuyl van Serooskerkenweg. (c)Joodsmonument.nl

WANHOOP

Zeker wil ik ook de Duits-joodse vluchtelingen noemen, die na de Kristallnacht in 1938 in de lege nieuw-opgeleverde Stadionbuurt neerstreken, zoals bijvoorbeeld het vluchtelingengezin van de jurist Klein, op de Van Tuyl van Serooskerkenweg, waarvan vader Siegmund, correspondeerde met andere gevluchte familieleden.

Zijn brieven zijn bewaard gebleven en gebundeld in: “Falls wir uns nicht wiedersehen…” . Ik schafte het in 2019 aan en lees dat zijn vrouw Helene wanhopig hier van haar balkon op de Van Tuyll sprong, waarna ze in een verpleeginrichting terechtkwam en hij als vereenzaamde immigrant achterbleef, tot zijn deportatie.  

het gezin Judels van de Stadionweg, (c) Joodsmonument.nl

Of ik noem Louis en Mientje Judels op de Stadionweg, boven wat nu restaurant Baut heet, vlakbij het stadion. Zij zetten thuis, met twee kindjes, vlak nadat Nederland capituleerde in 1940, uit wanhoop de gaskraan open. Zoals veel Joodse buurtgenoten deden…

in 2019 luister ik in de Hollandse Schouwburg op een pc naar de getuigenis van Mirjam Blits uit de Argonautenstraat. Haar dagboek “Auschwitz 13917” uit 1946 is verpletterend.

En ik noem Mirjam Penha-Blits uit de Argonautenstraat, die na Ausschwitz, in 1946 gedetailleerd in een dagboek opschrijft wat haar met haar man Elias is overkomen.
Ik griezelde bij haar details en besefte de dubbele kwetsbaarheid van meisjes en vrouwen in de oorlog, zowel in concentratiekampen als in de onderduik.

Je kon verkracht worden door een kampbewaker als je naar de latrines liep. Of betast door de tuinman van de Stadionkade, die voor jou een onderduikplek in de polder regelde. Of worden gebruikt in een kampbordeel, zoals Helene (20) Hirsch met haar zusje, vluchteling/ dienstmeisje op het Olympiaplein.

De 1100 joodse buurtgenoten, ik zou ze stuk voor stuk bij naam kunnen noemen, nu ik ze heb leren kennen uit de archieven. 1100 namen. Waarom zijn we hen vergeten?

Olympiaplein, hoek Marathonweg: deportatie van Joden, 20 juni 1943, foto Beeldbank

OLYMPIAPLEIN

Stadsdeel Zuid wil een grote razzia van 20 juni 1943 gaan herdenken, middels een standbeeld op het Olympiaplein. Het sportterrein aldaar was die ene dag, één van de drie verzamelplekken voor Amsterdamse Joden. Niet speciaal voor Joden uit de Stadionbuurt. Wel waren ook hier ’s nachts Duitse wagens met megafoons door de straten gereden: dat Joden zich moesten klaarmaken voor vertrek. Op de Stadionweg, ter hoogte van de AH-winkel nu, stonden lange rijen trams 24, klaar voor transport.

Joden met bagage op het Olympiaplein, 20 juni 1943. (c) Beeldbank

Het ontwerp in 2019 voor dat herdenkingsbeeld op het Olympiaplein liet een persoon zien met een koffer, en een voetbal ernaast. Stadsdeel Zuid heeft zijn eigen argumenten voor dat kunstontwerp, maar wil die pas in een laat stadium aan de Stadionbuurt voorleggen. Dit, tot ongenoegen van een aantal buurtbewoners. Schriftelijk heb ikzelf en de Cultuurcommissie van Stadsdorp Olympia bezwaargemaakt tegen dit specifieke kunstontwerp met voetbal.

Want ik herken mijn vermoorde Stadionbuurtgenoten op geen enkele manier in dat beeldontwerp met voetbal. Die voetbal, die verwijst naar het sportveld op het Olympiaplein, verstoort enórm de treurige verhalen die ik inmiddels over hen ken. Zij verdienen hun eigen plaats in de geschiedenis, los van de algemene Amsterdamse razziaplek, op 20 juni 1943.

Maar hoe willen wij hen dan, als buurt, gedenken? Middels een boek n.a.v. mijn buurtonderzoek, dat wegens gezondheidsredenen voorlopig stilligt? Of middels bijvoorbeeld een interactieve buurtwebsite, een plaquette, of misschien wel 1100 Stolpersteine: van die messing herdenkingssteentjes in onze troittoirs? Of middels iets totaal anders?

Ruim 1100 vermoorde buurtgenoten vragen om respect. Ruim 1100 namen.

Hoe gaan we dat in de Stadionbuurt vormgeven?.

Hoe klonk Willem Spark?

Hoe klinkt de muziek van Willem Spark? Naar bastuba, contra-fagot en Engelse hoorn? Of klinkt ie niet? Hoe heérlijk moet het hebben gevoeld in W.O. II om de nazi’s te kunnen foppen met een verhaal over Willem Spark, door stiekem vaderlandse koninklijke namen uit te spreken, die verboden waren.

U kent hem niet, de componist Willem Spark? U weet wel, die muziekpedagoog uit de 19e eeuw, die diverse leerlingen uit gegoede families op de Amsterdamse grachtengordel muziekonderwijs gaf? De muziektheoreticus, ter ere van wie het Amsterdamse Concertgebouw in 1893 een 3-daags muziekconcours organiseerde, waarbij Amsterdammers op krentenbollen en Heinekenbier werden onthaald? Willem Spark, wiens vrouw Amalia heette en wiens zoon, langer dan 9 maanden na zijn sterfdag, geboren werd op – tja, een opvallende datum – 1 april 1844?

Het is niet gek als u hem niet kent.

SINT MICHIELSGESTEL

Het moet een stil ondergronds genoegen zijn geweest op 24 juni 1943, op de zogenaamde 100e sterfdag van Willem Spark, toen in interneringskamp St Michielsgestel in Brabant een voordracht werd gehouden over deze vergeten componist. Een soort herdenkingsbijeenkomst.

In dat kamp, dat niet te vergelijken was met een Duits concentratiekamp, werden diverse leden uit de Nederlandse politieke, wetenschappelijke elite gegijzeld, als uitruil voor Duitse slachtoffers die het Nederlandse verzet maakte.

Er was een zgn. “Kunstkring” in dat gijzelaarskamp, die lezingen en muziekavonden organiseerde. De nazi’s, en andere luisteraars, werd op die herdenkingsavond wijsgemaakt dat de componist Willem Spark pianosonates, kwartetten en kwintetten, liederen, missen en diverse oratoria had gecomponeerd. Een muzikale voorkeur “die wellicht samenhangt met zijn eenigzins zwaarmoedigen aard”, zo lees ik in “The Spark Papers”, een miniboekje dat ik laatst tweedehands aanschafte, met daarin de lezingen van 24 juni 1943.

Het waren nogal intellectualistische theoretische voordrachten, moet ik zeggen, vol wollig taalgebruik, over de belangstelling die Spark zou hebben gehad voor filosofen als Kant, Hegel en Rousseau. Op zijn Amsterdams gezegd: het waren lezingen, met een hoop gezwam erin.

In Amsterdam-Zuid was zelfs sinds 1893 een grote straat naar Willem Spark vernoemd, de Willemsparkweg, een belangrijke doorgangsweg naar het Concertgebouw (zie video). Althans, zo werd het de Duitsers voorgespiegeld.

WILLEM III

In werkelijkheid was de Willemsparkweg vernoemd naar koning Willem III, de vader van de latere koningin Wilhelmina, en naar de villawijk eromheen, het Willemspark, dat sinds 1881 ontworpen was. De zogenaamde biografie van Willem Spark (1800-1843) overlapte niet geheel toevallig de tijdsperiode waarin Willem III leefde (1817-1890).

Sinds 1902 grenste de villawijk langs het Vondelpark, aan de toenmalige zuidrand van de stad, en later – toen de stad zich verder zuidwaarts uitbreidde – aan de Stadionbuurt.

Het Willemspark werd rond 1900 een zeér gegoede statige wijk met uitbundige architectuur, waar de Amsterdamse elite naartoe verhuiste – ver weg van de stinkende grachten in het centrum.

Het Willemspark grenste ook aan de Concertgebouw-buurt, maar kent allemaal oranjegezinde straatnamen: Oranje Nassaulaan, Sophialaan (de 1e vrouw van Willem III), Koningslaan en Emmaplein (zijn 2e vrouw).

Het verlengde van de Willemsparkweg is de Koninginneweg, waardoor de Amstelveenseweg verbonden is met het Concertgebouw.

hoek Emmaplein

Amstelveenseweg, het huidige Haarlemmermeerstation, oorspronkelijk station Willemspark.

STATION WILLEMSPARK

Twee ansichtkaarten met station Willemspark, Stadsarchief Amsterdam

In 1915 kreeg de wijk haar eigen station, station Willemspark, waardoor er een makkelijke verbinding met de Haarlemmermeerpolder kwam. (Sinds 1933 heet dit station: Haarlemmermeerstation.)

In 1915 was het koningin Wilhelmina die de opening verrichtte van het statige station – dat naar de naam van haar vader Willem verwees.

Op 61 jarige leeftijd hertrouwde Willem III met de 19- jarige Emma, de moeder van Wilhelmina

Vlak voor haar vaders bewind waren het roerige tijden in het revolutionaire Europa geweest en was de koninklijke macht in 1848 per grondwet in Nederland behoorlijk teruggeschroeft, tot groot ongenoegen van Willem III.

Nederland werd een parlementaire democratie, iets wat we m.i. symbolisch laatst goed terugzagen, in coronatijd, met de – bijna regenteske – toespraak tot het volk van Rutte als regeringsleider, als staatsman, gevolgd pas een week later door een – meer opgelezen – tv-toespraak van de huidige koning.

In 1938 stopte bij het Willemsparkstation aan de Amstelveenseweg de Koninklijke trein om het 40-jarig regeringsjubileum van Wilhelmina te vieren. Ze werd groots onthaald, met hordes paarden en gepluimde marechaussee. Van hieruit ging ze per koets naar het koninklijk paleis op de Dam.

Aankomst koningin Wilhelmina voor de viering van haar 40-jarig regeringsjubileum bij het Willemsparkstation in Amsterdam. Foto: Sept. 1938, SPAARNESTAD PHOTO/Wiel van der Randen

Tegenwoordig is de historische wachtkamer tweede klas, de stationsrestauratie, eigendom van stadsdeel Zuid, die het commercieel verhuurt aan steeds wisselende horeca-ondernemers. Ikzelf ken het nog, toen er ooit nog een eenvoudige “daghap” werd geserveerd voor buurtbewoners. Kom daar nu es om!

Het historisch interieur van het oude Willemsparkstation is echt schitterend. In de vroegere stationshal met bagageloods huist nu de huidige Electrische Museumtramlijn, de EMA, die door enthousiaste mannen vrijwillig met groot élan – in leven wordt gehouden.

Maareh.,,, hoe zit het nou met die Willem Spark?????

WILLEM SPARK

Heerlijk als een vriend je ineens wijst op iets uit je buurt dat je nog niet wist, op die zogenaamde muzikale Willem Spark. In St. Michielsgestel is er notabene een weg naar Spark vernoemd.

Weg in St. Michielsgestel

Tijdens de oorlog verboden de nazi’s straatnamen, die vernoemd waren naar levende leden van het koningshuis. Het Beatrixpark in Amsterdam werd Diepenbrockpark. Het Wilhelminagasthuis werd Westergasthuis.

De anekdote wil dat door toedoen van een aantal ambtenaren de Willemsparkweg behouden bleef, omdat het aannemelijk klonk dat er een componist Willem Spark vernoemd was op de grens met de Concertgebouwbuurt, waar allerlei straten vernoemd zijn naar musici.

(Eerder is het zo, dat de straatnaam in tact bleef, omdat koning Willem III geen levend koningslid was, zoals Beatrix en Wilhelmina). De Spark Papers:

“Moge het hier gezegde U een bewijs zijn, dat er alle reden is dezen landgenoot heden te herdenken met dankbaarheid en eerbiedige bewondering” (-) Nu moge ik U verzoeken tenslotte Spark eenige oogenblikken staande te gedenken”. (24 juni 1943)

Ik moet bij dit soort anekdotes denken aan verhalen van mijn vader over de oorlog. Hoe heerlijk het voelde als je de nazi’s kon foppen. Mijn vader vertelde over de leus, waarmee je stiekem je nationale gevoelens kon uitdrukken in een vijandig Nazi-Nederland. Een leus, die aangaf welke (illegale) kranten je kon vertrouwen tijdens W.O. II:

“Het Parool van Vrij Nederland is Trouw aan De Waarheid”.

Mooi he?

---

bronnen o.a.: Historieknet: https://historiek.net/willem-spark-lezing-sint-michielsgestel/73186/

The Spark Papers, 1945

MOVE ON

Ikzelf, Marion, opgenomen in het videokunstwerk van de Amerikaans/ Israelische kunstenaar Daniel Rozin in Move op het Stadionplein

Ik hoef niet veel en ver te bewegen om op loopafstand van mijn huis gefascineerd te raken door een videokunstwerk met een grote zon, waarin ik als kijker zelf zorg voor beweging, als ik de installatie nader. Ik word als het ware opgenomen in het kunstwerk. De video-installatie van Daniel Rozin (1961) hangt vlakbij een tentoongestelde futuristische auto die op zonne-energie rijdt.

Ikzelf word met mijn fototoestel onderdeel van de zon in dit videokunstwerk van Daniel Rozin, “Sunset Mirror” in Move, Stadionplein. Klik: op blogtitel voor online lay-out en video

Beweging. MOVE, heet op het Stadionplein, tegenwoordig de gerenoveerde Citroënshowroom van architect Jan Wils, die ook het Olympisch Stadion in 1928 bouwde. In 1930 werd de showroom uitgevoerd in geel baksteen; in de jaren zestig witgekalkt.

Het Nederlandse bedrijf PON, importeur van diverse automerken, waaronder Volkswagen, en eigenaar van diverse rijwielmerken, is in het witte Citroėngebouw getrokken en stelt daar onder de naam Move o.a. kunst tentoon, die met beweging te maken heeft.

Aan de achtergevel van Move is een klassiek Volskwagenbusje geplakt.

Op het dak van Move zien we van Jeroen Henneman (1942) een sculptuur staan, Schakelband, een soort fietsrad, die ’s avonds in neon oplicht. Het was eerder te zien vanaf de A6, toen het rad in Almere nog op het hoofdkantoor van Pon stond. Nu staat het op het Stadionplein.

Schakelband in neon, van kunstenaar Jeroen Henneman, op het dak van de firma Pon

Henneman is bekend om zijn platte tweedimensionale werken die een driedimensionaal effect hebben. In Amsterdam is hij o.a. bekend van zijn “Schreeuw” in het Oosterpark, een eerbetoon aan de vermoorde Theo van Gogh en de vrijheid van meningsuiting.

2 foto’s van de Schakelband, door buurtgenoten Harm Smit/ Susanne van Drongelen

Auto-importeur Pon zegt me, als Move geen echt museum te willen zijn, maar een Mobility Experience Center. Ja, zo heet dat anno nu, in goed Amsterdams😃. De kunst is aangekocht door het bedrijf om het begrip mobiliteit en beweging meer tot de verbeelding te laten spreken. 

Beetle Spheere, van kunstenaar Ichwan Noor, een verfrommelde Volkswagen Kever.

In de centrale hal, waar vroeger de Citroëns geshowd werden, staat als kunstwerk een lichtblauwe ronde opgerolde Volkswagen Kever, in verfrommelde status.

Pon, importeur van Volkswagens heeft ook een klassiek Volkswagenbusje aan de achterkant van de gevel van Move hangen.

De Indonesische kunstenaar Ichwan Noor (1964) maakt de opgerolde kever in tigvoud in polyurethaan en aluminium. In Amsterdam is zijn sculptuur “Beetle Sphere” ook in rood te zien in de Kalverstraatpassage.

Postmoderne Kunst hoeft wat dat betreft niet meer uniek te zijn. Het oude dogma van de originaliteit van een kunstontwerp is verdwenen, mede door de moderne reproductietechnieken en materialen waarvan ze gemaakt zijn.

Auto-importeur Pon gaat graag anno nu de discussie over mobiliteit aan. Aan de kant van het Stadionplein worden diverse electrische automobielontwerpen van de toekomst tentoongesteld, maar ook de Witkar uit de Provotijd, ontworpen door industrieel ontwerper/Provolid Luud Schimmelpennink, die zijn tijd ver vooruit was. Hij wilde de stad autoluw maken.

“We passen ons aan. Vroeger dachten we dat de auto ons de vrijheid zou geven. Dat is inmiddels niet meer zo. We staan uren in de file tegenwoordig. We hebben hier ook een veelvoud van fietsmodellen tentoongesteld, omdat we denken dat dat de toekomst heeft,” luidt de salestalk van Pon, als ik aan de achterkant van het gebouw, vlak voor het Olympisch Stadion, binnenstap en word rondgeleid in een ruimte, die verdacht veel op een fietswinkel lijkt.

Alle grote fietsmerken die je kunt bedenken financiėren mee aan dit MOVE-ideaal van Pon. De e-bike en de Swapfiets, die je kunt huren per abonnement, zijn allemaal aanwezig. Ook Greenwheels, de gedeelde huurauto op abonnementbasis, is onderdeel van Pon.

Het is een grote wonderlijke mix van commercie en kunst daar op het moderne Stadionplein. Met een hip sausje eroverheen van klimaatbeheersing.

Waar eens in 1928, voorafgaand aan de Citroëngarage uit 1930, tijdens de Olympische Spelen het gebouw voor de bokssport stond – met daarnaast het gebouw voor schermsport – is alles dus volop in beweging.

Een bewegende sculptuur van staal en glas, “Amplitude” van Studio Drift hangt onder het glazen plafond in de centrale hal, de vroegere Citroënshowroom. Het lijkt op een vogel in slow motion, het kunstenaarsduo Lonneke Gordijn (1980) en Ralph Nauta (1978) is gefascineerd door beweging in de natuur en vliegen. De beweging van de sculptuur is computergestuurd.

Daarnaast herbergt Move bovenin het gebouw, restaurant Wils, waar gekookt wordt op houtvuur, en aan de achterkant beneden een café Madame Cyclette, waar fietslampen het design van de verlichting vormen en de hippe gefermenteerde groenten in glazen wekpotten, de worteltaart en selderijstengels op de bar je in een bepaalde mood moeten brengen. Een bepaalde move.

Fietslampdesign in Madame Cyclette

MARKETINGTAAL

Het witte gebouw vormt samen met de nevenstaande gerenoveerde strakke Citroëngarage uit 1960 (eveneens ontworpen door architect Jan Wils) nu het gebouwencomplex The Olympic Amsterdam. De garage uit 1960 heet nu natuurlijk The Garage en huisvest  bedrijven en restaurant Neni, met palmbomen.

Met vuurvreters, vuurwerk en zelfs Olympisch vuur wordt het complex op 30 januari geopend in het bijzijn van o.a. buurtbewoners. Het wordt nogal een spektakel, met ook de Commissaris van de Koning erbij. Het vuur van Amsterdam brandt, luidt de slogan.
Gelikter kan het niet.

Hoe sport, commercie, kunst en horeca fuseren in het postmoderne tijdperk.

Come on, Marion, spreek ik mijzelve toe. This is 2020! De witkartijd is voorbij. Move on!

Buiten aan de gevel hangt de tekst: “To keep your balance you must keep moving”. Daar doe ik, al wankelend tijdens het fotograferen, mijn stinkende best voor.

Gelukkig heeft het zwarte meubelkunstwerk “11 rue Simon-Crubellier” van de Brit Matthew Darbyshire aan de overkant op het Stadionplein tenminste een Franse titel.

Ook lekker Mokums ;-).

De achterkant van Move

#theOlympicAmsterdam #Olympisch Stadion

Nederland geeft licht

NAAKT IN DE ORKAAN

video, kijk hier online: We zullen doorgaan
(hommage aan Ramses Shaffy, 1 dec 2009 – 1 dec 2019):

Ik “zing, vecht en huil”. En soms “bid” ik zelfs, “werk en lach” ik om mezelf. Of “bewonder” ik iets in iemand.

Ik probeer “door te gaan“, “in een sprakeloze nacht”, “in een loopgraaf zonder licht” , “telkens als ik stilsta, om weer door te gaan”.

Ramses Shaffy (29 aug 1933-1 dec 2009) laat mij huilen deze week met zijn chansons, met zijn stem, zijn timbre, ik zing luidkeels in tranen mee, wat de buren er ook van mogen vinden. Soms kijk ik naar omhoog naar de blauwe lucht, zoals “Sammy” moest doen, omdat hij teveel gebogen liep, teveel alleen deed. Ik kijk naar mijn voeten, waar die mij moeten brengen de komende tijd, zelfs “als het stil is in Amsterdam”.

Ramses belichaamt voor mij alles wat met de vrijheid van de jaren ’70 in Amsterdam te maken heeft. Mijn Amsterdam. I was a flowerpower girl, you know. Ik had bloemetjes op mijn spijkerbroek geborduurd, ik rook naar Indiase Patchouli-parfum, at mijn eerste Space-cake en droeg in mijn hippie-jaren een uilenbrilletje op mijn neus. En iets van dat meisje zit nog steeds in mij.

Shaffy is voor mij Amsterdam. Ik ben niet van Hazes, niet van Froger. Ik ben van Shaffy. Ik ben een geboren Amsterdamse. Hij zingt mijn levenslied. Het lied van mijn stad, met zijn eenzame dolende zielen in de nacht.

Deze diashow vereist JavaScript.

LACHENDE MAAN

Op de lagere school in de Wodanstraat bij de Stadionkade – het was 1966 en ik had mijn eerste bril al op mijn neus – zongen we, als het speelkwartier was, over ‘”Sammy”, die zich verloren voelde en die vaker naar de blauwe lucht moest kijken, waar de maan naar hem lachte, volgens Shaffy.

Lezers van Face to Face weten, dat ik nog altijd graag naar de maan kijk. Ik bracht de laatste jaren bij diverse maansverduisteringen, voor mijn blog halve nachten buiten door met mijn fototoestel – tussen de kunstzinnige neon mooncirkels van beeldend kunstenaar Willem Hoebink in de glazen tuinpoorten van het Olympisch Kwartier. Die maancirkels in mijn godinnenwijk inspireren me eigenlijk iedere dag.

Ik liet u met me meekijken op Face to Face en hoop nog vaker zulke foto’s te kunnen maken. Weet u wel, dat de binnenkant van ons oog op een oranje geaderde bloedmaan lijkt, zag ik laatst op een scan van mijn oog (alleen is het bij mij niet meer zo mooi oranje, ik heb onverwachts ernstige problemen met één oog, dus tja, kan ik nog wel mooie foto’s maken nu? Ik weet het niet. Typen is ook al zo lastig…)

In de zomer van 1975, toen ik al ras na de uilenbril mijn eerste contactlenzen kocht en er een wereld voor me openbarstte buiten de Stadionbuurt, in dat jaar bracht Shaffy zijn chanson “We zullen doorgaan” uit.

” Met de wankelende zekerheid, om door te gaan”

“met het zweet op ons gezicht, om alleen door te gaan”
” Naakt in de orkaan”.

(1 december 2019: In Memoriam Ramses)

Friet op de Parnassus

Het Parnassusbergmassief in Griekenland met Orakel van Delphi ter ere van Apollo

Parnas heet tegenwoordig de wijk die de Amsterdamse Stadionbuurt verbindt met de Zuidas. Althans, in trendy stedebouwkundige termen heet die wijk zo. Je moet toch wát, om je vastgoed te verkopen?
Het gebied is in ontwikkeling. De Amsterdamse Rechtbank wordt opgepimpt en de kantoortoren uit 1977 aan de Parnassusweg geheel gestript, van een glazen façade voorzien met restaurant aan het water en verhoogd tot bijna 60 meter. Voor de bewoners rondom de Stadionweg betekent dat een extra stukje blauwe lucht minder. De hoogbouw van de Zuidas rukt op.Zo’n toren heet tegenwoordig een Tower, zoals ook het hotel aan het eind van deze bebouwde Parnas-strook nu Olympic Hotel heet en de opgeleukte Citroëngebouwen naast het Olympisch Stadion, The Olympic zijn gaan heten. Oh, oh, wat zijn we hot. Nu krijgen we in september dus ook een Parnassus Tower.

Amandelvormig brughuisje op de Parnassusbrug met moderne Parnassus Tower .

Geen Amsterdammer noemt het gebied Parnas. Elke Amsterdammer kent de Parnassusbrug vooral van de twee friettentjes, die er sinds jaar en dag aan beide zijden van de brug huizen in de prachtig gesculptuurde brughuisjes in Amsterdamse Schoolstijl van architect Piet Kramer (1881-1961).

De bestemming van de amandelvormige huisjes was altijd een kiosk, er heeft nog een rijwielzaakje ingezeten en onderin waren er urinoirs. Ook de afdeling Beplanting van de Gemeente gebruikte een huisje(*2)Op de brug zelf vallen de ingebouwde glooiende banken op, het siersmeedwerk in de brugleuning en aan weerszijden van de brug de gebeeldhouwde stenen beelden van Hildo Krop (1884-1970). Ik bedoel: het is niet zomaar een brug, het is een prachtbrug, een meterslang architectonisch bouwwerk, een schoolvoorbeeld van organische architectuur in mijn ogen.

Zwevende Muze, beeld van Hildo Krop (1884-1970) uit 1941, geplaatst 1957 op de Parnassusbrug

FILM

Via NPO-start (of via de link onderaan dit blog) kunt u een grappige, 30 minuten durende film “Parnassus” zien, waarin op deze Parnassusbrug een modern Romeo en Julia-liefdesdrama wordt uitgevochten, tussen de twee families in de friethuisjes, recht tegenover elkaar op de brug. Zie hier de trailer: 

De twee frietboeren met hun zoons beconcurreren in de film elkaar bijkans dood. Maar ja, dan komt er een zus in het spel…en vechten liefde en haat om de overhand. Een filmdebuut uit 2015 van de jonge acteur/regisseur Robin Boissevain (1996), waarin de oude Parnassuskantoortoren nog te zien is.Oké, de Parnassusbrug kennen we van de friet. Maar wat er nou op de Parnassus-berg gebeurde in het Olympische Griekenland???? Misschien weten we nog nét dat Montparnasse een kunstzinnige wijk op een heuvel in Parijs is, iets waar mondain Amsterdam nu met zijn Frans-klinkende Parnas op inspeelt.De brug verbindt vanaf begin jaren ’40 het toen nog landelijke Buiten-veldert met de Stadionbuurt. De hoekflats aan de Parnassusweg lijken wel een toegangspoort tot de Zuidrand van de stad. Daar begon Amsterdam. De weg loopt uit op het Olympiaplein, en aan de andere kant van dat plein begint de Apollolaan.
Ahh, denk ik, wat zit er toch een vernuftig doordacht systeem in die hele naamgeverij van zo’n stad!

APOLLO EN ZIJN MUZEN

Want het was Apollo, god van de muziek en de schone kunsten, die op de Parnassusberg, in het plaatsje Delphi, in een tempelcomplex vereerd werd in het Olympische Griekenkand. Samen met zijn negen Muzen, die allerlei kunstenaars inspireerden.

Vandaar ook dat fantastische stenen beeld van een Muze op de Parnassusbrug, aan de voet van de Parnassus Tower! Heeft u er wel eens bij stilgestaan?

Apollo met dichters en muzen op de Parnassusberg, fresco van Rafaël: 1509-1511

Een Apollolaan achter een Olympiaplein en een Parnassusweg: daar zit dus een hele gedachte achter. Ook de aangrenzende schildersstraten, genoemd naar bijvoorbeeld Rafaël, Tintoretto, Watteau volgen daar logischerwijs uit voort. Met een Cliostraat middenin de schildersbuurt, de naam van een muze. En ook de muzikale namen als Mahler, Stravinksy, Gershwin, Vivaldi voor straten, tunnels en gebouwen op de hippe Zuidas.

Deze zomer stond er een houten versie van Apollo met dansende muzen op de Apollolaan tijdens #ArtZuid, waarover ik eerder schreef in Muziek in wrakhout van de jonge architect/kunstenaar Ivan Cremer.

Apollo en zijn 9 muzen op de Apollolaan #ArtZuid, Ivan Cremer

En er was een gouden Apollo op de Parnassusberg in Amsterdam te zien tot 25 augustus, tijdens de tentoonstelling De Schatkamer, Meesterwerken in de Hermitage. Een Apollo met lier – net zoals de lier bovenop het Concertgebouw – maar in de Hermitage stond Apollo bovenop een 18e eeuws bureau van een Duitse meubelmaker Rõntgen, gemaakt in opdracht van de Russische keizerin Catharine de Grote: Apollo and the Arts, a musical marvel: een krankzinnig barok bureau dat zich als een muziekdoos opende!

Apollo bovenop de Parnassusberg, op een bureau, in de Hermitage van Amsterdam

Die ambtelijke afdeling die een namensysteem bedenkt voor een stad, een wijk, een buurt kàn dus blijkbaar best zijn stedebouwkundige werk uitstekend doen. Als ze willen. Dan brengen ze logica in zo’n stad aan, zodat ieder zijn weg kan vinden. Dat is de functie van zo’n stratenplan.

Die ambtelijke afdeling die daar verantwoordelijk voor is, heet de Dienst Basisinformatie. Ik had er nog nooit van gehoord, totdat ik vorig jaar ermee kennismaakte toen ze dwars tegen alle adviezen van raadgevers in, hun idee voor een Johan Cruijfplein middenin een Olympische buurt wilden doordrukken.

Zwaveldampen in het Parnassusgebergte. Bij het Orakel van Apollo vroeg men om raad.

GEESTVERRUIMENDE ZWAVEL IN DEPLHI

Die ambtenaren van de gemeente hadden eens een tripje naar die Parnassusberg moeten maken, bedenk ik me nu.

In dat Griekse Parnassus-bergmassief hangen nl. zwavelwolken, die tot vooruitkijkende inzichten van helderziende oudere vrouwen leidden. Een soort profetessen waren het in het vóór-Christelijke Griekenland. De Parnassus was het centrum van ‘waarzeggerij’.

Tegenwoordig zou je dat soort vrouwen een “medium” noemen, en hun zwavel wellicht een geestverruimend middel, zij kregen boodschappen door van de god Apollo, zij communiceerden tussen jou en de god bij het “Orakel van Delphi”.

Je ging dus voor raad en advies c.q. voorspellingen naar de Parnassusberg, naar Delphi. Toen de (latere) Christelijke keizers dat nog niet verboden hadden, werd daar heel wat waarde gehecht aan die bezwavelde orakeltaal.

Dat tripje hadden die ambtenaren vorig jaar ook eens moeten maken!
Gewoon een frietje op de Parnassusbrug gaan halen!
Een frietje… met zwavel!

1. *De film “Parnassus” van Robin Boissevain, een liefdesdrama in 30 minuten tussen twee friet-families op de Parnassusbrug: https://www.2doc.nl/speel~VPWON_1249702~parnassus-vriende-en-rauwkost-3lab~.html
2. *Het online-tijdschrift Wendingen, over de fraaie architectuur van de Parnassusbrug: https://amsterdamse-school.nl/objecten/objecten-in-de-openbare-ruimte/brug-415,-parnassusbrug/

De Armen van Zuid

Details van sculpturen van Art Zuid:

Van het Apocalyptische Le Souffre van de Canadees David Altmejd, en Apollo Offering (Arman) via een Duikende Atleet van de Poolse Jerzy Kedziora naar details van de liggende La Rivière van Aristide Maillol en tenslotte detail van een muze, die haar armen naar de hemel uitstrekt, onderdeel van de houten Birth of Apollo van Ivan Cremer

De klauwen van een faun? Monsieur Teste, Arman

Detail van een Myth (Sphinx)- Marc Quinn

Van de arm van de “De Zaaier” en handloze mouwen van de “Leider” van Atelier van Lieshout, via de Welcoming Arms van Louise Bourgeois in de tuin van het Rijksmuseum, naar de glimmende Man die een vuurtje geeft (Jan Fabre) en een Venus zonder armen (Eja Siepman v d Berg).

De Amsterdam Art Biennale: te zien tot en met 15 september 2019