Oneindig leven. Wie wil dat nou?? Hoeveel moeite we als mens ook hebben met de dood, wie wil nou eigenlijk on-sterfelijk zijn?
Bovenstaande video schoot ik in augustus 2016 bij de begraafplaats achter de Stadionkade. De klokken luiden de doden de eeuwigheid binnen. Luister hierboven maar, hoe mooi.
Niet ver van die begraafplaats vandaan, woon ik achter de Laan der Hesperiden, waar volgens de Griekse mythe in een Tuin de Gouden Appels van Onsterfelijkheid groeiden. Appels, waar sterfelijke menswezens (als Hercules) op aasten. Een stel nimfen, de Hesperiden, moesten dat voorkomen en bewaakten die appels, die je onsterfelijk konden maken.
Tuin der Hesperiden, 1873, Edward Burne-Jones
de reus Atlas die de aarde draagt
Voordat ik hier kwam wonen, had ik nog niet van de dames gehoord: van die Hesperiden, dochters van de half-goddelijke reus Atlas (wiens broer Prometheus als reus voor het Olympisch Stadion staat)
#vluchtelingenproblematiek #oorlog #Turkije #Griekenland #Italië # Aeneas vlucht uit Troje
Geheel onopvallend, in de schaduw van een dikke boom, flankeert een bronzen sculptuur de ingang van het Hiltonhotel, op de Apollolaan in Amsterdam-Zuid, en dat beeld heeft met Italië te maken, met Griekenland en ook met Turkije. Het is een verhaal over vluchtelingen en oorlog.
(c)Gettyimages: vluchtelingen uit Turkije
Zo kom ik dan, laat in de nacht, weer bij mijn tochtgenoten..
Tot mijn verbazing merk ik dat een grote menigte van nieuwe vluchtelingen daar is toegestroomd, van mannen
én vrouwen, triest maar krachtig volk, vereend in ballingschap,
en overal vandaan, beladen met bezit én wilskracht
om mij te volgen over zee naar welk land ik maar wil.
Uit: Het verhaal van Aeneas, Vergilius, vertaling 2008: M. d’Hane-Scheltema
Enea, sculptuur uit 1999 van de Florentijn Sandro Chia (1946)
Het is de prins uit Troje, de mythische Aeneas, waarmee ik zomaar oog in oog sta bij het Hilton, leider van een schare vluchtelingen, die – na de oorlog met Griekenland – het middellandse zeegebied introk.
Correcter was geweest als ik dit blog had genoemd: Trojeontvlucht. Dat Troje, dat als stadsstaat lag aan de kust van het huidige Turkije, waar de oude Grieken een veldslag van jewelste leverden met de Trojanen.
Een echte classicus zal mij niet in dank afnemen als ik de Trojanen als volk verwar met de huidige Turken, maar gezien de locatie aan de Turkse kust doe ik het toch. De vluchtelingenproblematiek is van alle eeuwen. We hebben hier laatst een kamerdebat over het opnemen van 500 vluchtelingkinderen gehad.
Aeneas wordt bij het Hilton afgebeeld met zijn vader Anchises op zijn rug en zijn zoontje Ascanius aan zijn hand, op het moment dat ze Troje moeten verlaten, waarbij de vrouw van Aeneas omkomt.
“Tussen veel Trojanen vluchten wij. Ik draag mijn vader op mijn schouders. “ (-) Met mijn linkerhand houd ik mijn vader vast, met mijn rechterhand Ascanius. De kleine jongen kan met zijn voeten het tempo nauwelijks bijhouden. (-) Wij vluchten allen verschrikt naar verschillende kanten.”.
Uit: Aeneas, rond 20 voor Chr., gedicht van Vergilius, in 10.000 verzen
Een oude vader op de rug van zijn zoon, het kleinkind ernaast. Het reisverhaal over deze zwerftocht in ballingschap is van Vergilius (Italiaanse dichter, 70 voor Christus – 19 voor Chr), een tocht via Libië (Carthago) en Sicilië naar Rome. Het is een soort (Romeins-Italiaans) vervolg op de Ilias en Odysee van de Griekse schrijver Homerus. En alle drie epossen zijn geschreven rondom de oorlog om Troje,
De zwerftocht van de migrant Aeneas van Troje via Libië, Sicilië naar Italië
TROJAN HORSE EN ITALIE
Nu zal ik u niet vermoeien met de ins en outs van de Trojaanse oorlog, maar feit is dat Troje in ons collectieve bewustzijn aanwezig is als een verhaal over list (het houten Paard van Troje waarin de Grieken zich verstopten) en over overwinning: de Grieken versloegen de Trojanen. En sommige Trojanen vluchtten weg, zoals de familie van Aeneas.
Troje is een naam die u ook kent als een virus, Trojan horse!, die zich stiekem inmengt in uw computer en de boel overneemt. Net als de Grieken deden😃
Tegelijkertijd zien de Italianen Aeneas als de mythische stichter van Rome en Italië, na zijn omzwervingen op zee. Het is een lang mythologisch verhaal, van Aeneas als zoon van de Griekse godin Aphrodite en de Trojaan Anchises, via het dramatische verhaal over zijn liefdesgeschiedenis met Dido in Libië, Carthago, tot aan Rome.
Maar Aeneas zie ik vooral hier als de migrant, zwervend rond de Middellandse Zee.
MIGRANT
Op de één of andere wijze moet dat migrantenverhaal van Aeneas de Italiaanse hoteldirecteur Roberto Payer (1950) van het HiltonHotel hebben aangesproken, toen het beeld van de Florentijnse kunstenaar SandroChia (1946) door het Hilton aangekocht werd in 2011 van #ArtZuid, de internationale sculptuur-biennale in Amsterdam.
Payer, die zelf als migrant uit Italië kwam in 1969 en hier als kelner in het Hilton begon. Payer, die dit jaar voor zijn diverse werkzaamheden een koninklijke onderscheiding ontving.
Het beeld voor het Hiltonhotel drukt ontegenzeglijk zijn liefde voor Italië uit. Zoals ook het beeld De Denker van August Rodin dat doet, tegenover Aeneas, een paar meter verderop, aan de andere zijde van de hotelingang. Eveneens aangekocht door het Hilton, van Art Zuid.
Het Rodin-beeld (bekend als DeDenker) beeldt in werkelijkheid de grote Italiaanse dichter Dante Alighieri uit. Ik schreef hierover eerder het blog: De Denkers van Zuid.
Zo staan er twee Italiaanse ‘landmarks‘ voor het Hiltonhotel, geleid door een Italiaanse migrant. De één verwijst naar Dante. De ander naar Vergilius. En die twee dichters kun je niet los van elkaar zien.
DANTE
De Italiaanse manager weet als geen ander dat het reisverhaal van Vergilius over Aeneas, (waarin Aeneas ook zijn vader Anchises zal gaan bezoeken in het dodenrijk) een directe inspiratiebron is geweest voor het Italiaanse reisverhaal van Dante, De Goddelijke Komedie, 13 eeuwen later.
De mythologie is voor Dante altijd, altijd, samen met de bijbel, een basis geweest voor zijn visionaire tocht door de onderwereld, het dodenrijk, het hiernamaals.
Dante zelf was een vluchteling, een banneling. Hij mocht om politieke redenen grote delen van Italië niet meer in, dus de zwerftocht van Aeneas inspireerde hem. Hij geeft de dichter Vergilius een grote rol als gids in zijn Goddelijke Komedie. En zelfs de vader van Aeneas, dood als hij is, duikt op in Dantes hiernamaals.
KUNST EN MUZIEK EN LITERATUUR
Anchises op de nek van zijn zoon zien we op veel kunstwerken terug, allereerst op sommige Griekse vazen. Een vaas in het Louvre geeft het duidelijkste beeld. Een vaas uit 520-510 voor Christus.
Maar ook het Museum voor Oudheden in Leiden heeft er één, uit: 510-500 v. Chr. Ook hier: Anchises op de rug van zijn zoon, vluchtend uit Troje, met de kleine Ascanius aan hun zij.
De vrouw ernaast is Aeneas’ vrouw Creuse, die tijdens hun vlucht omkomt. Zij wordt wel vaker afgebeeld:
Pompeo Batoni, Aeneas vluchtend uit Troje, 1753.Aeneas, Anchises en Ascanius, 1619 – Lorenzo Bernini, Galleria Borghese, Rome
Ook de Italiaanse beeldhouwer Bernini (1598–1680) van wie op dit moment in het Rijksmuseum een mooie tentoonstelling schijnt te zijn (ik moet er nog heen) heeft het drietal uitgebeeld. Ongetwijfeld is deze sculptuur voorbeeld geweest voor het beeld van Chia (1946) bij het Hilton. Voorafgaand aan ArtZuid stond Chias beeld eerst in Rome.
Aeneas and Anchises” by Sandro Chia, 2005 Palazzo Valentini, Via IV Novembre Rome, September 2010
De vluchtreis van Aeneas, waarbij hij ook op de kust van Libië aanspoelde, is als opera “verbeeld” door de Engelse componist Purcell (1659-1695). Aeneas, op doorreis, begon een liefdesaffaire met Dido, koningin van Carthago. Maar zich verbinden met haar kon hij niet, hij was slechts een passant. Wanhopig pleegt zij daarna zelfmoord.
muziekvideo online: (emaillezers: klik op de titel van dit blog):
Ook Dido komt voor in De Goddelijke Komedie van Dante.
Zo kan via de kunst, een vluchtverhaal van lang, lang geleden ineens dichtbij komen in de straten van de stad. Zo kan de vluchtelingenproblematiek van dit moment zomaar zichtbaar worden in de straten van Zuid.
Als het je opvalt.
“Geen naam mag ooit nog worden weggevaagd”, zei burgemeester Halsema bij de Nationale Holocaust Herdenking in Amsterdam, januari 2020. Ik zou de namen van mijn 1100 vermoorde Joodse buurtbewoners uit de Stadionbuurt willen noemen, weggehaald uit hun huizen, bij mij om de hoek en uit mijn eigen straat. Ze lijken een vergeten groep tussen de grotere aantallen vermoorde Joden uit de Beethoven-en Rivierenbuurt in Zuid. Ik doe al bijna een jaar onderzoek naar hen.
Elias Spitz uit de Herculesstraat, met zijn grijze sik, op het perron van Westerbork, 1944. Hij loop pontificaal door het beeld, in het videofragment hieronder.
Om te beginnen zou ik de oude Elias Spitz willen noemen, diamantbewerker uit de Herculesstraat. Ik zie hem tot mijn verbijstering met zijn grijze puntbaardje zomaar lopen, in een film over Westerbork, op het perron, zoekend met zijn bagage.
Ineens komt mijn onderzoek naar de joodse geschiedenis van de Stadionbuurt wel heel erg dichtbij. Ik schrik ervan, van die Joodse buurtgenoot die voor mijn ogen tot leven komt in de eerste 20 seconden van bijgaand filmfragment. Maar ben raar genoeg ook verheugd hem te zien. Video online (klik op blogtitel):
De 70-jarige Spitz gaat nog meer voor me leven, als ik in september 2019 in het JoodsHistorischMuseum de tentoonstelling “Amsterdam Diamantstad” bezoek en plotsklaps oog in oog sta met zijn diamantbewerkerstas, in een vitrine met diamantkloversgereedschap, wow, wat een vondst, vind ik dat, als Stadionbuurtbewoner.
Diamantkloversgereedschap van Elias Spitz in de vitrine van de tentoonstelling Amsterdam Diamantstad, JHM
Zijn 27 jarige neef Alfred Spitz woonde in de Jasonstraat met zijn moeder Frederika en zus Mathilda. De vrouwen worden in Sobibor vermoord. Maar Alfred wordt als ingenieur eerst tewerkgesteld in het Brabantse kamp Vught, in het Polizeiliches Durchgangslager Herzogenbusch, waar de firma Philips een speciale werkafdeling B 677 had voor o.a. radiobuizen voor de oorlogsindustrie. Het zgn, Philipskommando.
Uit het dagboek van een kampgenoot van Alfred kom ik te weten dat Alfred tot een warme vriendschap en zelfs grapjes in staat was in het kamp. Soms maakten ze een zooitje van het gedisicplineerde ochtendappèl.
“Een machteloze Ober-en Hauptscharführer stonden voor ons, maar we praatten en grinnikten en hadden de handen in de jaszakken. Één grote troep onopgevoede kwajongens. “Der Appell stimmt etwa, Herr Kommandant”, merkte Spitz op.” (“Dagboek geschreven in Vught”, David Koker)
Begin maart 2020 bezocht ik Kamp Vught,
kamp Vught
De dood van de twee vrienden – tijdens een ziekentransport naar Dachau in februari 1945 – wordt, toevalligerwijs door een andere Stadionbuurtgenoot, gruwelijk gedetailleerd beschreven in Vrij Nederland, 1 mei 1965, door ooggetuige/schrijver Ed Hoornik uit de toenmalige Stadionstraat, de huidige Hestiastraat. In de volgestampte trein waren ze doodgevroren. Hoornik overleeft Dachau.
Fred Stranders, 87 jaar, in Amstelveen nov 2019, bij de boekenkast, die op de Van Tuyl van Serooskerkenweg was “ondergedoken”
Ik noem ook accountant David Romijn van de Stadionweg, die zijn mooi ontworpen boekenkast (waar hij als ex-diamantwerker – via zelfstudie – zó trots op was) vlak voor deportatie onderbracht bij niet-joodse vrienden op de Van Tuyl van Serooskerkenweg. De kast werd na de oorlog slechts met grote, gróte moeite teruggegeven aan de wettelijke erfgenamen, vertelt zijn neef Fred Stranders (87) mij in 2019. “Dat noemen wij joden nou “Bewariërs“, zegt hij.
Duitse vluchtelingen, Helene en Siegmund Klein met hun zoon Walter, op de Van Tuyl van Serooskerkenweg. (c)Joodsmonument.nl
WANHOOP
Zeker wil ik ook de Duits-joodse vluchtelingen noemen, die na de Kristallnacht in 1938 in de lege nieuw-opgeleverde Stadionbuurt neerstreken, zoals bijvoorbeeld het vluchtelingengezin van de jurist Klein, op de Van Tuyl van Serooskerkenweg, waarvan vader Siegmund, correspondeerde met andere gevluchte familieleden.
Zijn brieven zijn bewaard gebleven en gebundeld in: “Falls wir uns nicht wiedersehen…” . Ik schafte het in 2019 aan en lees dat zijn vrouw Helene wanhopig hier van haar balkon op de Van Tuyll sprong, waarna ze in een verpleeginrichting terechtkwam en hij als vereenzaamde immigrant achterbleef, tot zijn deportatie.
het gezin Judels van de Stadionweg, (c) Joodsmonument.nl
Of ik noem Louis en Mientje Judels op de Stadionweg, boven wat nu restaurant Baut heet, vlakbij het stadion. Zij zetten thuis, met twee kindjes, vlak nadat Nederland capituleerde in 1940, uit wanhoop de gaskraan open. Zoals veel Joodse buurtgenoten deden…
in 2019 luister ik in de Hollandse Schouwburg op een pc naar de getuigenis van Mirjam Blits uit de Argonautenstraat. Haar dagboek “Auschwitz 13917” uit 1946 is verpletterend.
En ik noem Mirjam Penha-Blits uit de Argonautenstraat, die na Ausschwitz, in 1946 gedetailleerd in een dagboek opschrijft wat haar met haar man Elias is overkomen. Ik griezelde bij haar details en besefte de dubbele kwetsbaarheid van meisjes en vrouwen in de oorlog, zowel in concentratiekampen als in de onderduik.
Je kon verkracht worden door een kampbewaker als je naar de latrines liep. Of betast door de tuinman van de Stadionkade, die voor jou een onderduikplek in de polder regelde. Of worden gebruikt in een kampbordeel, zoals Helene (20) Hirsch met haar zusje, vluchteling/ dienstmeisje op het Olympiaplein.
De 1100 joodse buurtgenoten, ik zou ze stuk voor stuk bij naam kunnen noemen, nu ik ze heb leren kennen uit de archieven. 1100 namen. Waarom zijn we hen vergeten?
Olympiaplein, hoek Marathonweg: deportatie van Joden, 20 juni 1943, foto Beeldbank
OLYMPIAPLEIN
Stadsdeel Zuid wil een grote razzia van 20 juni 1943 gaan herdenken, middels een standbeeld op het Olympiaplein. Het sportterrein aldaar was die ene dag, één van de drie verzamelplekken voor Amsterdamse Joden. Niet speciaal voor Joden uit de Stadionbuurt. Wel waren ook hier ’s nachts Duitse wagens met megafoons door de straten gereden: dat Joden zich moesten klaarmaken voor vertrek. Op de Stadionweg, ter hoogte van de AH-winkel nu, stonden lange rijen trams 24, klaar voor transport.
Joden met bagage op het Olympiaplein, 20 juni 1943. (c) Beeldbank
Het ontwerp in 2019 voor dat herdenkingsbeeld op het Olympiaplein liet een persoon zien met een koffer, en een voetbal ernaast. Stadsdeel Zuid heeft zijn eigen argumenten voor dat kunstontwerp, maar wil die pas in een laat stadium aan de Stadionbuurt voorleggen. Dit, tot ongenoegen van een aantal buurtbewoners. Schriftelijk heb ikzelf en de Cultuurcommissie van Stadsdorp Olympia bezwaargemaakt tegen dit specifieke kunstontwerp met voetbal.
Want ik herken mijn vermoorde Stadionbuurtgenoten op geen enkele manier in dat beeldontwerp met voetbal. Die voetbal, die verwijst naar het sportveld op het Olympiaplein, verstoort enórm de treurige verhalen die ik inmiddels over hen ken. Zij verdienen hun eigen plaats in de geschiedenis, los van de algemene Amsterdamse razziaplek, op 20 juni 1943.
Maar hoe willen wij hen dan, als buurt, gedenken? Middels een boek n.a.v. mijn buurtonderzoek, dat wegens gezondheidsredenen voorlopig stilligt? Of middels bijvoorbeeld een interactieve buurtwebsite, een plaquette, of misschien wel 1100 Stolpersteine: van die messing herdenkingssteentjes in onze troittoirs? Of middels iets totaal anders?
Ruim 1100 vermoorde buurtgenoten vragen om respect. Ruim 1100 namen.
Hoe klinkt de muziek van Willem Spark? Naar bastuba, contra-fagot en Engelse hoorn? Of klinkt ie niet? Hoe heérlijk moet het hebben gevoeld in W.O. II om de nazi’s te kunnen foppen met een verhaal over Willem Spark, door stiekem vaderlandse koninklijke namen uit te spreken, die verboden waren.
U kent hem niet, de componist Willem Spark? U weet wel, die muziekpedagoog uit de 19e eeuw, die diverse leerlingen uit gegoede families op de Amsterdamse grachtengordel muziekonderwijs gaf? De muziektheoreticus, ter ere van wie het Amsterdamse Concertgebouw in 1893 een 3-daags muziekconcours organiseerde, waarbij Amsterdammers op krentenbollen en Heinekenbier werden onthaald? Willem Spark, wiens vrouw Amalia heette en wiens zoon, langer dan 9 maanden na zijn sterfdag, geboren werd op – tja, een opvallende datum – 1 april 1844?
Het is niet gek als u hem niet kent.
SINT MICHIELSGESTEL
Het moet een stil ondergronds genoegen zijn geweest op 24 juni 1943, op de zogenaamde 100e sterfdag van Willem Spark, toen in interneringskamp St Michielsgestel in Brabant een voordracht werd gehouden over deze vergeten componist. Een soort herdenkingsbijeenkomst.
In dat kamp, dat niet te vergelijken was met een Duits concentratiekamp, werden diverse leden uit de Nederlandse politieke, wetenschappelijke elite gegijzeld, als uitruil voor Duitse slachtoffers die het Nederlandse verzet maakte.
Er was een zgn. “Kunstkring” in dat gijzelaarskamp, die lezingen en muziekavonden organiseerde. De nazi’s, en andere luisteraars, werd op die herdenkingsavond wijsgemaakt dat de componist Willem Spark pianosonates, kwartetten en kwintetten, liederen, missen en diverse oratoria had gecomponeerd. Een muzikale voorkeur “die wellicht samenhangt met zijn eenigzins zwaarmoedigen aard”, zo lees ik in “The Spark Papers”, een miniboekje dat ik laatst tweedehands aanschafte, met daarin de lezingen van 24 juni 1943.
Het waren nogal intellectualistische theoretische voordrachten, moet ik zeggen, vol wollig taalgebruik, over de belangstelling die Spark zou hebben gehad voor filosofen als Kant, Hegel en Rousseau. Op zijn Amsterdams gezegd: het waren lezingen, met een hoop gezwam erin.
In Amsterdam-Zuid was zelfs sinds 1893 een grote straat naar Willem Spark vernoemd, de Willemsparkweg, een belangrijke doorgangsweg naar het Concertgebouw (zie video). Althans, zo werd het de Duitsers voorgespiegeld.
WILLEM III
In werkelijkheid was de Willemsparkweg vernoemd naar koning Willem III, de vader van de latere koningin Wilhelmina, en naar de villawijk eromheen, het Willemspark, dat sinds 1881 ontworpen was. De zogenaamde biografie van Willem Spark (1800-1843) overlapte niet geheel toevallig de tijdsperiode waarin Willem III leefde (1817-1890).
Sinds 1902 grenste de villawijk langs het Vondelpark, aan de toenmalige zuidrand van de stad, en later – toen de stad zich verder zuidwaarts uitbreidde – aan de Stadionbuurt.
Het Willemspark werd rond 1900 een zeér gegoede statige wijk met uitbundige architectuur, waar de Amsterdamse elite naartoe verhuiste – ver weg van de stinkende grachten in het centrum.
Het Willemspark grenste ook aan de Concertgebouw-buurt, maar kent allemaal oranjegezinde straatnamen: Oranje Nassaulaan, Sophialaan (de 1e vrouw van Willem III), Koningslaan en Emmaplein (zijn 2e vrouw).
Het verlengde van de Willemsparkweg is de Koninginneweg, waardoor de Amstelveenseweg verbonden is met het Concertgebouw.
hoek Emmaplein
Amstelveenseweg, het huidige Haarlemmermeerstation, oorspronkelijk station Willemspark.
STATION WILLEMSPARK
Twee ansichtkaarten met station Willemspark, Stadsarchief Amsterdam
In 1915 kreeg de wijk haar eigen station, stationWillemspark, waardoor er een makkelijke verbinding met de Haarlemmermeerpolder kwam. (Sinds 1933 heet dit station: Haarlemmermeerstation.)
In 1915 was het koningin Wilhelmina die de opening verrichtte van het statige station – dat naar de naam van haar vader Willem verwees.
Op 61 jarige leeftijd hertrouwde Willem III met de 19- jarige Emma, de moeder van Wilhelmina
Vlak voor haar vaders bewind waren het roerige tijden in het revolutionaire Europa geweest en was de koninklijke macht in 1848 per grondwet in Nederland behoorlijk teruggeschroeft, tot groot ongenoegen van Willem III.
Nederland werd een parlementairedemocratie, iets wat we m.i. symbolisch laatst goed terugzagen, in coronatijd, met de – bijna regenteske – toespraak tot het volk van Rutte als regeringsleider, als staatsman, gevolgd pas een week later door een – meer opgelezen – tv-toespraak van de huidige koning.
In 1938 stopte bij het Willemsparkstation aan de Amstelveenseweg de Koninklijke trein om het 40-jarig regeringsjubileum van Wilhelmina te vieren. Ze werd groots onthaald, met hordes paarden en gepluimde marechaussee. Van hieruit ging ze per koets naar het koninklijk paleis op de Dam.
Aankomst koningin Wilhelmina voor de viering van haar 40-jarig regeringsjubileum bij het Willemsparkstation in Amsterdam. Foto: Sept. 1938, SPAARNESTAD PHOTO/Wiel van der Randen
Tegenwoordig is de historische wachtkamer tweede klas, de stationsrestauratie, eigendom van stadsdeel Zuid, die het commercieel verhuurt aan steeds wisselende horeca-ondernemers. Ikzelf ken het nog, toen er ooit nog een eenvoudige “daghap” werd geserveerd voor buurtbewoners. Kom daar nu es om!
Het historisch interieur van het oude Willemsparkstation is echt schitterend. In de vroegere stationshal met bagageloods huist nu de huidige Electrische Museumtramlijn, de EMA, die door enthousiaste mannen vrijwillig met groot élan – in leven wordt gehouden.
Maareh.,,, hoe zit het nou met die Willem Spark?????
WILLEM SPARK
Heerlijk als een vriend je ineens wijst op iets uit je buurt dat je nog niet wist, op die zogenaamde muzikale Willem Spark. In St. Michielsgestel is er notabene een weg naar Spark vernoemd.
Weg in St. Michielsgestel
Tijdens de oorlog verboden de nazi’s straatnamen, die vernoemd waren naar levende leden van het koningshuis. Het Beatrixpark in Amsterdam werd Diepenbrockpark. Het Wilhelminagasthuis werd Westergasthuis.
De anekdote wil dat door toedoen van een aantal ambtenaren de Willemsparkweg behouden bleef, omdat het aannemelijk klonk dat er een componist Willem Spark vernoemd was op de grens met de Concertgebouwbuurt, waar allerlei straten vernoemd zijn naar musici.
(Eerder is het zo, dat de straatnaam in tact bleef, omdat koning Willem III geen levend koningslid was, zoals Beatrix en Wilhelmina). De Spark Papers:
“Moge het hier gezegde U een bewijs zijn, dat er alle reden is dezen landgenoot heden te herdenken met dankbaarheid en eerbiedige bewondering” (-) Nu moge ik U verzoeken tenslotte Spark eenige oogenblikken staande te gedenken”. (24 juni 1943)
Ik moet bij dit soort anekdotes denken aan verhalen van mijn vader over de oorlog. Hoe heerlijk het voelde als je de nazi’s kon foppen. Mijn vader vertelde over de leus, waarmee je stiekem je nationale gevoelens kon uitdrukken in een vijandig Nazi-Nederland. Een leus, die aangaf welke (illegale) kranten je kon vertrouwen tijdens W.O. II:
“Het Parool van Vrij Nederland is Trouw aan De Waarheid”.
Ikzelf, Marion, opgenomen in het videokunstwerk van de Amerikaans/ Israelische kunstenaar Daniel Rozin in Move op het Stadionplein
Ik hoef niet veel en ver te bewegen om op loopafstand van mijn huis gefascineerd te raken door een videokunstwerk met een grote zon, waarin ik als kijker zelf zorg voor beweging, als ik de installatie nader. Ik word als het ware opgenomen in het kunstwerk. De video-installatie van Daniel Rozin (1961) hangt vlakbij een tentoongestelde futuristische auto die op zonne-energie rijdt.
Ikzelf word met mijn fototoestel onderdeel van de zon in dit videokunstwerk van Daniel Rozin, “Sunset Mirror” in Move, Stadionplein. Klik: op blogtitel voor online lay-out en video
Beweging. MOVE, heet op het Stadionplein, tegenwoordig de gerenoveerde Citroënshowroom van architect Jan Wils, die ook het Olympisch Stadion in 1928 bouwde. In 1930 werd de showroom uitgevoerd in geel baksteen; in de jaren zestig witgekalkt.
Het Nederlandse bedrijf PON, importeur van diverse automerken, waaronder Volkswagen, en eigenaar van diverse rijwielmerken, is in het witte Citroėngebouw getrokken en stelt daar onder de naam Move o.a. kunst tentoon, die met beweging te maken heeft.
Aan de achtergevel van Move is een klassiek Volskwagenbusje geplakt.
Op het dak van Move zien we van JeroenHenneman (1942) een sculptuur staan, Schakelband, een soort fietsrad, die ’s avonds in neon oplicht. Het was eerder te zien vanaf de A6, toen het rad in Almere nog op het hoofdkantoor van Pon stond. Nu staat het op het Stadionplein.
Schakelband in neon, van kunstenaar Jeroen Henneman, op het dak van de firma Pon
Henneman is bekend om zijn platte tweedimensionale werken die een driedimensionaal effect hebben. In Amsterdam is hij o.a. bekend van zijn “Schreeuw” in het Oosterpark, een eerbetoon aan de vermoorde Theo van Gogh en de vrijheid van meningsuiting.
2 foto’s van de Schakelband, door buurtgenoten Harm Smit/ Susanne van Drongelen
Auto-importeur Pon zegt me, als Move geen echt museum te willen zijn, maar een Mobility Experience Center. Ja, zo heet dat anno nu, in goed Amsterdams😃. De kunst is aangekocht door het bedrijf om het begrip mobiliteit en beweging meer tot de verbeelding te laten spreken.
Beetle Spheere, van kunstenaar Ichwan Noor, een verfrommelde Volkswagen Kever.
In de centrale hal, waar vroeger de Citroëns geshowd werden, staat als kunstwerk een lichtblauwe ronde opgerolde Volkswagen Kever, in verfrommelde status.
Pon, importeur van Volkswagens heeft ook een klassiek Volkswagenbusje aan de achterkant van de gevel van Move hangen.
De Indonesische kunstenaar Ichwan Noor (1964) maakt de opgerolde kever in tigvoud in polyurethaan en aluminium. In Amsterdam is zijn sculptuur “Beetle Sphere” ook in rood te zien in de Kalverstraatpassage.
PostmoderneKunst hoeft wat dat betreft niet meer uniek te zijn. Het oude dogma van de originaliteit van een kunstontwerp is verdwenen, mede door de moderne reproductietechnieken en materialen waarvan ze gemaakt zijn.
Auto-importeur Pon gaat graag anno nu de discussie over mobiliteit aan. Aan de kant van het Stadionplein worden diverse electrische automobielontwerpen van de toekomst tentoongesteld, maar ook de Witkar uit de Provotijd, ontworpen door industrieel ontwerper/Provolid Luud Schimmelpennink, die zijn tijd ver vooruit was. Hij wilde de stad autoluw maken.
“We passen ons aan. Vroeger dachten we dat de auto ons de vrijheid zou geven. Dat is inmiddels niet meer zo. We staan uren in de file tegenwoordig. We hebben hier ook een veelvoud van fietsmodellen tentoongesteld, omdat we denken dat dat de toekomst heeft,” luidt de salestalk van Pon, als ik aan de achterkant van het gebouw, vlak voor het Olympisch Stadion, binnenstap en word rondgeleid in een ruimte, die verdacht veel op een fietswinkel lijkt.
Alle grote fietsmerken die je kunt bedenken financiėren mee aan dit MOVE-ideaal van Pon. De e-bike en de Swapfiets, die je kunt huren per abonnement, zijn allemaal aanwezig. Ook Greenwheels, de gedeelde huurauto op abonnementbasis, is onderdeel van Pon.
Het is een grote wonderlijke mix van commercie en kunst daar op het moderne Stadionplein. Met een hip sausje eroverheen van klimaatbeheersing.
Waar eens in 1928, voorafgaand aan de Citroëngarage uit 1930, tijdens de Olympische Spelen het gebouw voor de bokssport stond – met daarnaast het gebouw voor schermsport – is alles dus volop in beweging.
Een bewegende sculptuur van staal en glas, “Amplitude” van StudioDrift hangt onder het glazen plafond in de centrale hal, de vroegere Citroënshowroom. Het lijkt op een vogel in slow motion, het kunstenaarsduo LonnekeGordijn (1980) en RalphNauta (1978) is gefascineerd door beweging in de natuur en vliegen. De beweging van de sculptuur is computergestuurd.
Daarnaast herbergt Move bovenin het gebouw, restaurant Wils, waar gekookt wordt op houtvuur, en aan de achterkant beneden een café Madame Cyclette, waar fietslampen het design van de verlichting vormen en de hippe gefermenteerde groenten in glazen wekpotten, de worteltaart en selderijstengels op de bar je in een bepaalde mood moeten brengen. Een bepaalde move.
Fietslampdesign in Madame Cyclette
MARKETINGTAAL
Het witte gebouw vormt samen met de nevenstaande gerenoveerde strakke Citroëngarage uit 1960 (eveneens ontworpen door architect Jan Wils) nu het gebouwencomplex The Olympic Amsterdam. De garage uit 1960 heet nu natuurlijk The Garage en huisvest bedrijven en restaurant Neni, met palmbomen.
Met vuurvreters, vuurwerk en zelfs Olympisch vuur wordt het complex op 30 januari geopend in het bijzijn van o.a. buurtbewoners. Het wordt nogal een spektakel, met ook de Commissaris van de Koning erbij. Het vuur van Amsterdam brandt, luidt de slogan.
Gelikter kan het niet.
Hoe sport, commercie, kunst en horeca fuseren in het postmoderne tijdperk.
Come on, Marion, spreek ik mijzelve toe. This is 2020! De witkartijd is voorbij. Move on!
Buiten aan de gevel hangt de tekst: “To keep your balance you must keep moving”. Daar doe ik, al wankelend tijdens het fotograferen, mijn stinkende best voor.
Gelukkig heeft het zwarte meubelkunstwerk “11 rue Simon-Crubellier” van de Brit Matthew Darbyshire aan de overkant op het Stadionplein tenminste een Franse titel.
video, kijk hier online: We zullen doorgaan (hommage aan Ramses Shaffy, 1 dec 2009 – 1 dec 2019):
Ik “zing, vecht en huil”. En soms “bid” ik zelfs, “werk enlach” ik om mezelf. Of “bewonder” ik iets in iemand.
Ik probeer “door te gaan“, “in een sprakeloze nacht”, “in een loopgraaf zonder licht” , “telkens als ik stilsta, om weer door te gaan”.
Ramses Shaffy (29 aug 1933-1 dec 2009) laat mij huilen deze week met zijn chansons, met zijn stem, zijn timbre, ik zing luidkeels in tranen mee, wat de buren er ook van mogen vinden. Soms kijk ik naar omhoog naar de blauwe lucht, zoals “Sammy” moest doen, omdat hij teveel gebogen liep, teveel alleen deed. Ik kijk naar mijn voeten, waar die mij moeten brengen de komende tijd, zelfs “alshet stil is in Amsterdam”.
Ramses belichaamt voor mij alles wat met de vrijheid van de jaren ’70 in Amsterdam te maken heeft. Mijn Amsterdam. I was a flowerpower girl, you know. Ik had bloemetjes op mijn spijkerbroek geborduurd, ik rook naar Indiase Patchouli-parfum, at mijn eerste Space-cake en droeg in mijn hippie-jaren een uilenbrilletje op mijn neus. En iets van dat meisje zit nog steeds in mij.
Shaffy is voor mij Amsterdam. Ik ben niet van Hazes, niet van Froger. Ik ben van Shaffy. Ik ben een geboren Amsterdamse. Hij zingt mijn levenslied. Het lied van mijn stad, met zijn eenzame dolende zielen in de nacht.
Deze diashow vereist JavaScript.
LACHENDE MAAN
Op de lagere school in de Wodanstraat bij de Stadionkade – het was 1966 en ik had mijn eerste bril al op mijn neus – zongen we, als het speelkwartier was, over ‘”Sammy”, die zich verloren voelde en die vaker naar de blauwe lucht moest kijken, waar de maan naar hem lachte, volgens Shaffy.
Lezers van Face to Face weten, dat ik nog altijd graag naar de maan kijk. Ik bracht de laatste jaren bij diverse maansverduisteringen, voor mijn blog halve nachten buiten door met mijn fototoestel – tussen de kunstzinnige neonmooncirkels van beeldend kunstenaar Willem Hoebink in de glazen tuinpoorten van het Olympisch Kwartier. Die maancirkels in mijn godinnenwijk inspireren me eigenlijk iedere dag.
Ik liet u met me meekijken op Face to Face en hoop nog vaker zulke foto’s te kunnen maken. Weet u wel, dat de binnenkant van ons oog op een oranje geaderde bloedmaan lijkt, zag ik laatst op een scan van mijn oog (alleen is het bij mij niet meer zo mooi oranje, ik heb onverwachts ernstige problemen met één oog, dus tja, kan ik nog wel mooie foto’s maken nu? Ik weet het niet. Typen is ook al zo lastig…)
In de zomer van 1975, toen ik al ras na de uilenbril mijn eerste contactlenzen kocht en er een wereld voor me openbarstte buiten de Stadionbuurt, in dat jaar bracht Shaffy zijn chanson “We zullen doorgaan” uit.
” Met de wankelende zekerheid, om door te gaan”
“met het zweet op ons gezicht, om alleen door te gaan” ” Naakt in de orkaan”.
Het Parnassusbergmassief in Griekenland met Orakel van Delphi ter ere van Apollo
Parnas heet tegenwoordig de wijk die de Amsterdamse Stadionbuurt verbindt met de Zuidas. Althans, in trendy stedebouwkundige termen heet die wijk zo. Je moet toch wát, om je vastgoed te verkopen?
Het gebied is in ontwikkeling. De Amsterdamse Rechtbank wordt opgepimpt en de kantoortoren uit 1977 aan de Parnassusweg geheel gestript, van een glazen façade voorzien met restaurant aan het water en verhoogd tot bijna 60 meter. Voor de bewoners rondom de Stadionweg betekent dat een extra stukje blauwe lucht minder. De hoogbouw van de Zuidas rukt op.Zo’n toren heet tegenwoordig een Tower, zoals ook het hotel aan het eind van deze bebouwde Parnas-strook nu Olympic Hotel heet en de opgeleukte Citroëngebouwen naast het Olympisch Stadion, The Olympic zijn gaan heten. Oh, oh, wat zijn we hot. Nu krijgen we in september dus ook een Parnassus Tower.
Amandelvormig brughuisje op de Parnassusbrug met moderne Parnassus Tower .
Geen Amsterdammer noemt het gebied Parnas. Elke Amsterdammer kent de Parnassusbrug vooral van de twee friettentjes, die er sinds jaar en dag aan beide zijden van de brug huizen in de prachtig gesculptuurde brughuisjes in Amsterdamse Schoolstijl van architect Piet Kramer (1881-1961).
De bestemming van de amandelvormige huisjes was altijd een kiosk, er heeft nog een rijwielzaakje ingezeten en onderin waren er urinoirs. Ook de afdeling Beplanting van de Gemeente gebruikte een huisje(*2)Op de brug zelf vallen de ingebouwde glooiende banken op, het siersmeedwerk in de brugleuning en aan weerszijden van de brug de gebeeldhouwde stenen beelden van Hildo Krop (1884-1970). Ik bedoel: het is niet zomaar een brug, het is een prachtbrug, een meterslang architectonisch bouwwerk, een schoolvoorbeeld van organische architectuur in mijn ogen.
Zwevende Muze, beeld van Hildo Krop (1884-1970) uit 1941, geplaatst 1957 op de Parnassusbrug
FILM
Via NPO-start (of via de link onderaan dit blog) kunt u een grappige, 30 minuten durende film “Parnassus” zien, waarin op deze Parnassusbrug een modern Romeo en Julia-liefdesdrama wordt uitgevochten, tussen de twee families in de friethuisjes, recht tegenover elkaar op de brug. Zie hier de trailer:
De twee frietboeren met hun zoons beconcurreren in de film elkaar bijkans dood. Maar ja, dan komt er een zus in het spel…en vechten liefde en haat om de overhand. Een filmdebuut uit 2015 van de jonge acteur/regisseur Robin Boissevain (1996), waarin de oude Parnassuskantoortoren nog te zien is.Oké, de Parnassusbrug kennen we van de friet. Maar wat er nou op de Parnassus-berg gebeurde in het Olympische Griekenland???? Misschien weten we nog nét dat Montparnasse een kunstzinnige wijk op een heuvel in Parijs is, iets waar mondain Amsterdam nu met zijn Frans-klinkende Parnas op inspeelt.De brug verbindt vanaf begin jaren ’40 het toen nog landelijke Buiten-veldert met de Stadionbuurt. De hoekflats aan de Parnassusweg lijken wel een toegangspoort tot de Zuidrand van de stad. Daar begon Amsterdam. De weg loopt uit op het Olympiaplein, en aan de andere kant van dat plein begint de Apollolaan.
Ahh, denk ik, wat zit er toch een vernuftig doordacht systeem in die hele naamgeverij van zo’n stad!
APOLLO EN ZIJN MUZEN
Want het was Apollo, god van de muziek en de schone kunsten, die op de Parnassusberg, in het plaatsje Delphi, in een tempelcomplex vereerd werd in het Olympische Griekenkand. Samen met zijn negen Muzen, die allerlei kunstenaars inspireerden.
Vandaar ook dat fantastische stenen beeld van een Muze op de Parnassusbrug, aan de voet van de Parnassus Tower! Heeft u er wel eens bij stilgestaan?
Apollo met dichters en muzen op de Parnassusberg, fresco van Rafaël: 1509-1511
Een Apollolaan achter een Olympiaplein en een Parnassusweg: daar zit dus een hele gedachte achter. Ook de aangrenzende schildersstraten, genoemd naar bijvoorbeeld Rafaël, Tintoretto, Watteau volgen daar logischerwijs uit voort. Met een Cliostraat middenin de schildersbuurt, de naam van een muze. En ook de muzikale namen als Mahler, Stravinksy, Gershwin, Vivaldi voor straten, tunnels en gebouwen op de hippe Zuidas.
Deze zomer stond er een houten versie van Apollo met dansende muzen op de Apollolaan tijdens #ArtZuid, waarover ik eerder schreef in Muziek in wrakhout van de jonge architect/kunstenaar Ivan Cremer.
Apollo en zijn 9 muzen op de Apollolaan #ArtZuid, Ivan Cremer
En er was een gouden Apollo op de Parnassusberg in Amsterdam te zien tot 25 augustus, tijdens de tentoonstelling De Schatkamer, Meesterwerken in de Hermitage. Een Apollo met lier – net zoals de lier bovenop het Concertgebouw – maar in de Hermitage stond Apollo bovenop een 18e eeuws bureau van een Duitse meubelmaker Rõntgen, gemaakt in opdracht van de Russische keizerin Catharine de Grote:Apollo and the Arts, a musical marvel: een krankzinnig barok bureau dat zich als een muziekdoos opende!
Apollo bovenop de Parnassusberg, op een bureau, in de Hermitage van Amsterdam
Die ambtelijke afdeling die een namensysteem bedenkt voor een stad, een wijk, een buurt kàn dus blijkbaar best zijn stedebouwkundige werk uitstekend doen. Als ze willen. Dan brengen ze logica in zo’n stad aan, zodat ieder zijn weg kan vinden. Dat is de functie van zo’n stratenplan.
Die ambtelijke afdeling die daar verantwoordelijk voor is, heet de DienstBasisinformatie. Ik had er nog nooit van gehoord, totdat ik vorig jaar ermee kennismaakte toen ze dwars tegen alle adviezen van raadgevers in, hun idee voor een Johan Cruijfplein middenin een Olympische buurt wilden doordrukken.
Zwaveldampen in het Parnassusgebergte. Bij het Orakel van Apollo vroeg men om raad.
GEESTVERRUIMENDE ZWAVEL IN DEPLHI
Die ambtenaren van de gemeente hadden eens een tripje naar die Parnassusberg moeten maken, bedenk ik me nu.
In dat Griekse Parnassus-bergmassief hangen nl. zwavelwolken, die tot vooruitkijkende inzichten van helderziende oudere vrouwen leidden. Een soort profetessen waren het in het vóór-Christelijke Griekenland. De Parnassus was het centrum van ‘waarzeggerij’.
Tegenwoordig zou je dat soort vrouwen een “medium” noemen, en hun zwavel wellicht een geestverruimend middel, zij kregen boodschappen door van de god Apollo, zij communiceerden tussen jou en de god bij het “Orakel van Delphi”.
Je ging dus voor raad en advies c.q. voorspellingen naar de Parnassusberg, naar Delphi. Toen de (latere) Christelijke keizers dat nog niet verboden hadden, werd daar heel wat waarde gehecht aan die bezwavelde orakeltaal.
Dat tripje hadden die ambtenaren vorig jaar ook eens moeten maken!
Gewoon een frietje op de Parnassusbrug gaan halen!
Een frietje… met zwavel!
Van het Apocalyptische Le Souffre van de Canadees David Altmejd, en Apollo Offering (Arman) via een Duikende Atleet van de Poolse JerzyKedziora naar details van de liggende La Rivière van AristideMaillol en tenslotte detail van een muze, die haar armen naar de hemel uitstrekt, onderdeel van de houten Birth of Apollo van Ivan Cremer
De klauwen van een faun? Monsieur Teste, Arman
Detail van een Myth (Sphinx)- Marc Quinn
Van de arm van de “De Zaaier” en handloze mouwen van de “Leider” van Atelier van Lieshout, via de Welcoming Arms van Louise Bourgeois in de tuin van het Rijksmuseum, naar de glimmende Man die een vuurtje geeft (Jan Fabre) en een Venus zonder armen (Eja Siepman v d Berg).
De Amsterdam Art Biennale: te zien tot en met 15 september 2019
1942: Tekening van Jan Sluijters jr (1914-2005) van het vroegere Generaal Van Heutszmonument op het Olympiaplein, het huidige Indië-Nederland monument (copyright: Stadsarchief)
Ik ben in verwarring. Over een monument. Echt gek is dat niet, want half Amsterdam zit vanaf 1935 al in zijn maag met dit enorme monument, dat in zijn volle 19 meter lengte ons koloniale verleden vertegenwoor-digt, onze relatie met Indonesië. Maar deze zomer heb ik er echt last van. Ik heb nog nooit zo vaak als deze zomer langs het water staan kijken.
Omdat het er zo lieflijk en mooi bij ligt van ’t zomer, met dikbillerige wulpse vrouwensculpturen in de waterpartij voor het monument, een waterpartij die onderdeel van het architectonisch geheel is. Eigenlijk, vind ik het gewoon een heel mooi geheel, en daar heb ik dus last van. Raar he?
Het monument heeft nu door deze zwoele dames een poëtisch rondborstig accent gekregen, met een erg hoog TempoDoeloe gehalte, zullen we maar zeggen. Nederlands Indië: “die goeie ouwe tijd”, die sfeer.
Vrouwensculpturen van beeldhouwer Nic Jonk staan vanwege Art Zuid 2019 tot 15 september in het water van het huidige Indië-Nederlandmonument aan ’t Olympiaplein
Beeld van Nic Jonk
beeld v Nic Jonk
Indie-Nederlandmonument
Omdat ik vier jaar terug, op 17 augustus 2015, al eerder een column schreef over dit monument onder de titel Vrouw In Sarong ga ik nu niet diep in op de politieke geschiedenis ervan.
Maar voor alle duidelijkheid: het Indië-Nederland monument aan het Olympiaplein is echt een totaal ander Indisch monument, als waar donderdag 15 augustus in Den Haag het eind van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië werd herdacht.
Op 15 augustus herdenken ze in Den Haag het einde van de bezetting van Nederlands-Indië door de Japanners. Maar in Amsterdam-Zuid gaat het monument in wezen over de bezetting van Nederland van de Indische archipel.
Tentoonstellingscurator Michiel Romeyn van de Amsterdamse sculptuurbiennale#ArtZuid (altijd in voor grappen vanuit zijn Jiskefettijd) had graag het huidige Indië-Nederlandmonument op het Olympiaplein, dat herinnert aan de glorie van de koloniale overheersing van Nederland over Indonesië, alsnog willen opblazen, zei hij bij de opening van Art Zuid, om er vervolgens als curator dan daarna de duim omhoog van kunstenaar César (1921-1998) in te zetten, die nu als sculptuur op de Minervalaan is neergezet.
Witverf-acties van Provo, een bomaanslag in 1967, het stelen van de bronzen plaquette van generaal Van Heutsz (1851-1924), – degene die de opstandige Indonesische bevolking van Atjeh wist “te pacificeren”, zoals we in onze geschiedenisboekjes eufemistisch leerden op school – en zélfs de verandering van de naam van het Van Heutszmonument in Indië-Nederland monument, hebben nog nooit geleid tot een goede oplossing voor dit pijnlijke koloniale verleden.
De duim van kunstenaar César en van komiek Romeyn kwam er niet. Wel de Indische Waternimfen. Althans zo ben ik ze gaan noemen, die bronzen dames van beeldhouwer Nic Jonk (1928-1994), indachtig het “sprookje van Fabiola” in de Efteling, over Indische waterlelies waarbij sterren, bij Volle Maan, in waterlelies worden omgetoverd en als waternimfen moeten dansen.
INDISCH SPROOKJE
Waternimf in een waterlelie in het Eftelingsprookje De Indische Waterlelies
Als schone waternimfen in de Indische oceaan staan de gladgepolijste bronzen van Nic Jonk, in het water rond het huidige Indië-Nederlandmonument. En daar zit ‘m nu net het probleem. Mijn verwarring.
Het monument wordt er sprookjesachtig en romantisch door. Ik zie ineens literatuur over baboes en klamboes voor mijn ogen. Of hoor het meeslepende liedje van de Indische Waterlelies uit de Efteling in mijn oren.
Ik kan ze nu wel heel poëtisch – met veel waterspetters – gaan fotograferen, zoals ik deed op een snikhete 25 juni-dag in een fotoreportage op mijn columpagina op Facebook, maar lieflijk WAS het niet, die Nederlandse bezetting van Indonesië.
Het was geen sprookje, het was helemaal niet lieflijk, niet voor de Indonesiërs.
details van het Indie-Nederland monument op het Olympiaplein
Misschien was de Nederlands-Indische literatuur sprookjesachtig, vol heimwee en geheimenissen. Nooit vergeet ik de eerste verfilming op tv van het boek “De Stille Kracht” van Louis Couperus, met een naakte actrice Pleuni Touw onder de douche, die plots onder de bloedspatters zat. Brrr. Dat maakte wel indruk. Stille Krachten. Oosterse sferen.
Door de Indische locatie zetten de naakte vrouwenbeelden van Nic Jonk mij meteen op het been van de Nederlandse kolonisator die het Indisch vrouwelijk schoon niet kon weerstaan en voor een hele schare – al of niet erkende – “Indische” kinderen heeft gezorgd, al of niet uit buitenechtelijke relaties, al of niet in overeenstemming met de wens of wil van de “inlandse” vrouwen. Het heeft een hele Indo-bevolking opgeleverd.
Soms werd de Indonesische vrouw gewoon in haar eentje terug naar de kampong gestuurd en werd het Indische “halfbloed” kind volledig op Nederlandse leest opgevoed en geschoold. Het Niod schat dat er zo’n 1 à 2 miljoen Indo-Europeanen in Nederland wonen.
Door de vrouwenbeelden van Nic Jonk komt de oosterse liefelijkheid van de Indische archipel met haar 14.572 eilanden met zijn mooie vrouwen meer naar voren. De verovering, bezetting en de strijd om Indië valt weg.
details van het Indië-Nederland monument
Het is de schoonheid dus van dit monument, met dat water en die beelden, die mij verwart. Het is alsof de bakstenen meterslange ronde muren de Indonesische archipel met haar eilanden willen omarmen, koesteren. Die waterpartij is superfunctioneel, terwijl tal van gebeeldhouwde halfreliefs het Indische leven uit de koloniale tijd verbeelden.
Beeldend kunstenaar Frits van Hall, geboren op Java in 1899 en in 1945 als communistisch verzetsstrijder vermoord in een Pools concentratiekamp, heeft ook altijd gevonden, dat er op zijn ontwerp net zo goed “Merdeka” had kunnen staan. Vrijheid.
maar tja…..ondertussen staat er wel sinds 1935 – en nu nog steeds! – boven de waterpartij het Nederlandse gezag te gloreren, gesymboliseerd als een vrouw met een wetsrol in haar hand, geflankeerd door Nederlandsche leeuwtjes.
17 AUGUSTUS
Maar op een gegeven moment was het Indische sprookje uit. Twee dagen nadat de Japanners als bezetters van Nederlands-Indië bakzeil haalden, dachten de Indonesiërs: maar nu willen we die Nederlandse bezetters ook niet meer, 17 augustus is de dag van het uitroepen van de onafhankelijkheid (Hari Proklamasi Kemerdekaan Republik Indonesia). Ze vieren feest vandaag.
Op 17 augustus 1945 greep de Indonesische bevolking de bevrijding van de Japanners aan om zich in een Proklamasi onafhankelijk van Nederland te verklaren. Nou, dat zag Nederland niet zitten natuurlijk. En tot 1949 volgde toen een bloedige Onafhankelijksheidsoorlog, waarbij “onze jongens” (zoals dat óok al zo gekleurd heette) naar het opstandige Indonesië werden gestuurd. Iedereen kent of heeft wel ergens éen of ander familielid of oom, die zijn diensttijd toen in Indonesië moest uitdienen.
De Proclamasi van 17 augustus 1945 is pas in 1949 door Nederland erkend.
Op 15 augustus verscheen er in het Parool een artikel, waarin het exact ging om wat mij nu dwars zit. Waarom wel aandacht voor de Nederlandse slachtoffers uit de Jappenkampen en de Indische afstammelingen van Europeanen bij het Indisch monument in Den Haag en géén aandacht voor de Indonesische slachtoffers, die door Nederlandse militairen zijn gemaakt nà 1945.
In het Parool-artikel pleitte historicus Lara Nuberg om één en ander te combineren. Een artikel naar mijn hart.
Amsterdam heeft helemaal geen Indiëherdenking zoals Den Haag. Maar Amsterdam heeft wel een raar “koloniaal” monument, dat Indië-Nederland-monument heet.
Video van de Nic Jonk Beelden in het water van de Indische archipel. Klik:
In zijn eigen beeldentuin in het Noordhollandse dorpje Grootschermer staan de bronzen vrouwensculpturen van Nic Jonk langs de sloot of ze lijken er in te duiken of kijken uit over groene weilanden. Op het Olympiaplein is het Indische eilandenrijk hun omgeving, met waterstralen en al…
Blog uit Amsterdam Zuid met haar Griekse godinnen Eos en Hestia rond het Olympisch Stadion, uitwaaierend over de stad met liefde voor kunst, architectuur, historie en spiritualiteit.
Tuin der Hesperiden, 1873, Edward Burne-Jones 
de reus Atlas die de aarde draagt 
In de centrale hal, waar vroeger de Citroëns geshowd werden, staat als kunstwerk een lichtblauwe ronde opgerolde Volkswagen Kever, in verfrommelde status.
Daarnaast herbergt Move bovenin het gebouw, restaurant Wils, waar gekookt wordt op houtvuur, en aan de achterkant beneden een café Madame Cyclette, waar fietslampen het design van de verlichting vormen en de hippe gefermenteerde groenten in glazen wekpotten, de worteltaart en selderijstengels op de bar je in een bepaalde mood moeten brengen. Een bepaalde move.
Zo’n toren heet tegenwoordig een Tower, zoals ook het hotel aan het eind van deze bebouwde Parnas-strook nu Olympic Hotel heet en de opgeleukte Citroëngebouwen naast het Olympisch Stadion, The Olympic zijn gaan heten. Oh, oh, wat zijn we hot. Nu krijgen we in september dus ook een Parnassus Tower.
Op de brug zelf vallen de ingebouwde glooiende banken op, het siersmeedwerk in de brugleuning en aan weerszijden van de brug de gebeeldhouwde stenen beelden van Hildo Krop (1884-1970). Ik bedoel: het is niet zomaar een brug, het is een prachtbrug, een meterslang architectonisch bouwwerk, een schoolvoorbeeld van organische architectuur in mijn ogen.
Oké, de Parnassusbrug kennen we van de friet. Maar wat er nou op de Parnassus-berg gebeurde in het Olympische Griekenland???? Misschien weten we nog nét dat Montparnasse een kunstzinnige wijk op een heuvel in Parijs is, iets waar mondain Amsterdam nu met zijn Frans-klinkende Parnas op inspeelt.
De brug verbindt vanaf begin jaren ’40 het toen nog landelijke Buiten-veldert met de Stadionbuurt. De hoekflats aan de Parnassusweg lijken wel een toegangspoort tot de Zuidrand van de stad. Daar begon Amsterdam. De weg loopt uit op het Olympiaplein, en aan de andere kant van dat plein begint de Apollolaan.
